Bozkır Türk kültüründe metalin yeri ve önemi (Tarih öncesi devirlerden Türklerin İslam dini medeniyetine girişine kadar)

Abstract

Bozkır Türkleri yaşadıkları coğrafi şartların da etkisiyle tarih sahnesine çıktıkları andan itibaren uzun süre boyunca konargöçer bir yaşam tarzı benimsemişlerdir. Kullandıkları nesnelere de yansımış olan bu yaşam tarzı onların yerleşiklerden farklı eserler bırakmasına sebep olmuştur. Nitekim bozkır Türklerinin hakimiyet sürdüğü Avrasya coğrafyasında yapılan arkeolojik kazılardan elde edilen buluntular ve tarihi belgeler göstermektedir ki Türkler yaşadıkları otağlar, ev eşyaları, savaş aletleri ve süs eşyaları gibi hayatlarının her alanında kullandıkları nesneleri bu yaşam tarzına uygun şekilde pratik ve taşınabilir olanlardan tercih etmişlerdir. Bozkır Türkleri dini inançları gereği hayattayken kullandıkları bu pratik nesnelerin çoğunu kurgan denilen büyük oda mezarlarına gömmeyi adet haline getirmişlerdir. Bu mezarlardan çıkarılan buluntulardan anlaşıldığı kadarıyla Türkler birçok araştırmacı tarafından ilk temsilcileri olarak kabul edilen ve M.Ö. 1700'lere dayandırılan Andronovo kültüründe dahi metal işleme sanatını başarıyla icra etmeyi başarmışlardır. Bu çalışmayı yapmaktaki amacımız en eski dönemlerinden itibaren birçok çeşidini başarıyla işledikleri metalin, bozkır Türk kültüründeki yeri ve önemi anlamaya çalışmaktır. Konu ile ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalar ya kurganlardan elde edilen buluntular hakkında tanıtım ve açıklamalar yapılan sanat tarihi çalışmaları veya ayır ayrı metallerin kullanılan yöntem ve amaçlarını içeren makalelerle sınırlı kalmıştır. Tezimizde üzerinde durduğumuz beş metalin bir eser içerisinde ve tamamının kültürdeki karşılıkları tespit edilerek oluşturulmuş bir araştırma olmaması bu konuyu çalışmamızın en önemli sebeplerindendir. Girişinde bozkır Türk coğrafyasının fiziki tarifi ve tarihsel gelişimini aktardığımız çalışmamızın birinci bölümünde bahsi geçen beş metalin Dünya ve Türk tarihindeki yeri, özelliği ve işleme-süsleme teknikleri detaylıca aktarılmıştır. Çalışmanın asıl amacının ortaya koyulduğu ikinci bölümde ise; metallerin sosyo-kültürel, ekonomik, siyasi, askeri ve inanç sistemindeki yeri tespit edilmiştir.

Steppe Turks have adopted a nomadic lifestyle for a long time since they appeared on the stage of history with the effect of the geographical conditions they lived in. This lifestyle, which is also reflected in the objects they use, caused them to produce different works from the settled. Consequently; The findings obtained from archaeological excavations in the Eurasian geography dominated by the steppe Turks and historical documents show that The Turks preferred the objects such as the slopes, household items, war tools and ornaments over the practical and portable ones because these are the objects they use in every aspect of their life. Due to their religious beliefs, the steppe Turks used to bury most of these practical objects which they used in their before died in large chamber tombs called kurgans. As understood from the findings unearthed from these graves; Turks have successfully performed the art of metalworking even in the Andronovo culture dating back to the B.C.1700s. Our aim in this study is to understand the place and importance of the metal, of which many varieties have been successfully processed since the earliest periods in Steppe Turkish culture. The studies conducted on the subject so far are art history studies in which promotion and explanations are made about the findings obtained from kurgans or It was limited to articles containing the usage methods and purposes of individual metals. The most important reason for our study on this subject is that it is not another study that has been done by including the five metals and explaining their cultural equivalents. In the introduction of our study, we conveyed the physical description and historical development of the steppe Turkish geography and in the first part, the place, characteristics and processing-decoration techniques of five metals in World and Turkish history are explained in detail. In the second part where the main purpose of the study is revealed has been determined.the place of metals in socio-cultural, economic, political, military and belief system.