Halid Bin Velid ve Gazavat-ı Halid Bin Velid adlı yazmanın çeviri ve değerlendirmesi

Abstract

1 Halid bin Velid (ö.642), Seyfullah (Allah'ın kılıcı) olarak da bilinen Arap komutandır. 630 Hudeybiye Antlaşması sonrasında Müslümanlığı seçene kadar Kureyşlilerin saflarında, sonrasında İslam devletinin emrinde savaşmıştır. 625 Uhud Savaşı'nı Kureyşliler'in kazanmasına yol açmış, İslam'ın erken dönemindeki en büyük yenilgisini sağlamıştır. Müslüman olduktan sonra Bizans ve Sasanilere karşı zaferler kazanmıştır. Bunların en dikkat çekeni Yermük nehri kıyısında Bizans ordusunu bozguna uğrattığı 636 Yermük Savaşı'dır. Katıldığı yüzü aşkın savaşta yenilgiye uğramamıştır. Halid bin Velid savaş kaybetmemiş nadir komutanlardandır. Irak ve İran'ı üç yıl gibi kısa bir süre içerisinde İslam devletine bağlamıştır. Fetihleri Anadolu'dan Kahramanmaraş'a kadar uzanmıştır. 638 yılında Ömer bin Hattab tarafından ordu komutanlığından alınıp idari bir göreve verilmiştir. Bir yıl sonra bu görevden istifa etmiştir. İslâm fetihlerinde geçen hayatı 642 yılında sona ermiştir. Çalışmanın amacı; Halid bin Velid'in hayatını, İslâm Devleti'nde aldığı vazifeleri ve fetih faaliyetlerini incelemektir. Daha sonra yazılmış olan Gazavât-ı Halid bin Velid adlı yazma eserin metin çevirisi ve değerlendirilmesini hedeflemektedir. Tez çalışmasına başlarken öncelikle kaynak tespiti ve arşiv taraması yapılmıştır. Kaynak tespiti ve arşiv taramasının ardından, kaynaklar ve belgeler elde edilmiştir. Daha sonra Osmanlı arşivinden elde edilen belgenin çeviri ve tahlili yapılmıştır. Belgenin çeviri ve tahlilinin ardından ise taslak plan oluşturulup, kaynaklardan yola çıkılarak sentez yapılmıştır. Tez çalışmasının birinci bölümünde kaynaklardan faydalanılarak Halid bin Velid'in hayatı kaleme alınmıştır. Bu bölümde öncelikle Halid bin Velid'in cahiliye dönemine yer verilmiştir. Cahiliye döneminin ardından Halid bin Velid'in Müslüman olduktan sonraki hayatı kaleme alınmıştır. Daha sonra Halid bin Velid'in irtidat savaşlarına yer verilir. İrtidat savaşlarının ardından Halid bin Velid'in Suriye fetihlerine değinilir. Bölümün sonunda ise Halid bin Velid'in başkumandanlıktan alınması ve vefatı anlatılır.Tezin ikinci bölümünde Ferit Devellioğlu'nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat isimli sözlüğünden de faydalanılarak orjinal metnin çevirisi yapılmıştır. Tezin üçüncü bölümünde ise çevirisi yapılan gazavatnamenin değerlendirilmesine yer verilmiştir.

1 Khalid Ibn Al-Walid (d. 642), also known as Saifullah (Sword of Allah), is an Arabic commander. He fought in the ranks of the Qurayshians (Quraish Tribe, Quraysh People) until he converted to Islam after the Treaty of Hudaybiyyah in 630, later on under the command of Islamic State. He led the Qurayshians to win the Battle of Uhud in 625, and he caused Islam's greatest defeat in early period of it. After becoming a muslim, he won victories against the Byzantines and the Sasanians. The most striking one of these is the Battle of Yarmouk in 636, where he defeated the Byzantine Army along riverside of Yarmouk. He sustained no defeat in over 100 wars with which he engaged. Khalid Ibn Al-Walid is one of rare commanders who never lost a battle. He joined Irak and Iran to Islamic State in a short while such as three years. His conquests were ranging from Anatolia to Kahramanmaraş. In 638, he was unseated from army commandership by Khalifa Umar Ibn Al-Khattab and he was assigned to an administrative duty. One year later, he resigned from his duty. His life which passed in Islamic conquests ended in 642. Aim of this study is to examine Khalid Ibn Al-Walid's life, his duties which he took, and his conquest activities in Islamic State. It aims for text translation and evaluation of manuscript named Gazavât-ı Halid bin Velid (Khalid Ibn Al-Walid's Holy Wars) which were written later. When getting started on thesis study, we made reference determination and archive review firstly. Following reference determination and archive review, we obtained references and documents. Then, we made translation and analysis of the document which was obtained from Ottoman archive. After its translation and analysis, we drew a draft plan and synthesized based on references. In the first chapter of thesis study, we wrote Khalid Ibn Al-Walid's life by benefitting from references. In this chapter, firstly, we included Khalid Ibn Al-Walid's pre-islamic age of ignorance (Jahiliyyah period). Following Jahiliyyah period, we committed to writing his life after becoming a muslim. Then, we wrote his abjuration wars. After abjuration wars, we mentioned Khalid Ibn Al Walid's Syrian conquests. In the end of the chapter, we told Khalid Ibn Al-Walid's dismissal (unseat) from supreme military command and his death. In the second chapter of the thesis, we made translation of the original text by also benefitting from Ferit Devellioğlu's dictionary named Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Ottoman Turkish-Turkish encyclopedic dictionary). In the third chapter, we included evaluation of gazavatname (holy war accounts or sagas) of which translation was made