İnanç odaklı halk bilim unsurları sosyo-kültürel belleğin önemli anlam
alanlarından birini teşkil etmektedir. Toplumlar yeni kültür ve medeniyete
girdiklerinde eski inançlarını kolay bir şekilde kaybetmezler. Özellikle geleneksel
toplumlar, kutsal olarak gördükleri şeyleri yeni inanç değerleriyle yeniden
üretmişlerdir. Doğada bulunan nesnelere yüklenen anlamlar da bu kutsallığın bir
yansımasıdır. Bu bağlamda özellikle gökyüzünü Tanrı olarak gören toplumlarda
görüldüğü gibi Türklerde de kuşlar önemli işlevlere sahiptir. Doğanın bir parçasını
teşkil eden kuşlar, Türklerin mitik düşüncelerinden itibaren varlığını göstermiştir.
Kuşlara yüklenen anlam, özellikle baykuş özelinde olumlu ve olumsuz ikilemde
görülmektedir. Baykuş mitlerden efsane, halk inançları ve ritüellere kadar halk
biliminin birçok üretimi içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmada, Türk inanç
sisteminde baykuşa yüklenen anlam tartışılacaktır. Çalışmanın ana ekseni,
baykuşu olumlu ve olumsuz algılamanın kültürel ve inançsal arka planı üzerine
kurulmuştur. Çalışmadaki veriler, literatürde yer alan mitoloji ve efsane
metinleriyle halk inançlarından elde edilmiştir. Bununla birlikte halk şiirinden ve
atasözlerinden de istifade edilmiştir. Makaledeki amaç, baykuşun geleneksel
toplum algısında değişim-dönüşümünü yorumlayıcı bir şekilde ortaya koymaktır.
Belief-based folklore elements constitute one of the important meaning of
social-cultural memoy. When societies enter the new culture and civilization,
they can not easily give up their old beliefs. Traditional societies, in particularly,
have reproduces with new belief values what it regard as sacred. The meaning
imposed on object found in natüre are a reflection of this holiness. In this context,
birds have important functions in Turks, as seen in societies that see the sky as
God. Birds, which form a part of nature, have shown their existence since the mythical thoughts of the Turks. The world of meaning imposed on birds is seen in a
positive and negative dilemma, especially in the owl. Owls are included in many
productions of folklore, from myths to legends, folk beliefs and rituals. In this
study, we will discuss the meaning attributed to the owl in the old Turkish belief
system. The main axis of the study is based on the cultural and belief background
of Owl's positive and negative perception. The data in the study were obtained
from folk beliefs with mythology and legend texts in the literature. However, folk
poetry and proverbs were also used. The aim of the article is to interpret the
change-transformation of the owl in the perception of traditional society.
