Türkmen masallarında kadının erkek kılığına girmesi motifi

Abstract

Anonim edebiyat ürünleri arasında yer alan masallar, ait olduğu toplumun yaşam tarzını, dünya görüşünü, gelenek ve göreneklerini, bağlı bulunduğu inanç sistemini, maddi ve manevi kültür unsurlarını, değerlerini, ideallerini yansıtması yönüyle önemli bir yere sahiptir. Bilinmeyen zaman ve mekânda, türüne bağlı olarak, fantastik ve olağanüstü unsurlarla bezenerek kurgulanan bu metinler, kalıplaşmış tanımlarda söz edildiği gibi hoşça vakit geçirmek amacıyla anlatılmasının ötesinde, dinleyici ve aktarıcı arasında gerçekleşen kültürel kodların transferini sağlaması, dinleyiciye toplum hafızasında yer eden düşünce sisteminin iletilmesi bakımından köprü vazifesi taşıması yönüyle üzerinde titiz çalışmalar yapılan/ yapılması gereken malzemelerdir. Günümüzde masallarla ilgili çalışmalar içerisinde en yaygın metot olarak bilinen motif incelemeleri aracılığıyla halkbilimi ve diğer disiplinlerarası alanlara veriler sağlanabilmektedir. Bu bağlamda masalın en küçük yapı taşı olarak kabul edilen motifler, üzerinde tek tek durulması ve yorumlanması gereken parçacıklardır. Bu çalışmada Türkmen masallarında sıkça karşılaşılan ―kadının erkek kılığına girmesi‖ motifine yönelik bir değerlendirme yapılmış ve toplumsal cinsiyetçi rol dağılımı ile mekânın kimliğe etkisi üzerinde durulmuştur.

Folktales, which are among the anonymous literary products, have an important place in terms of reflecting the lifestyle of the society to which they belong, the world view, traditions and customs, the belief system which they belong to, the material and spiritual cultural elements, values, and ideals. These texts, which are fictionalized with fantastic and extraordinary elements in an unknown time and space depending on their genre, are narrated in order to have a pleasant time as mentioned in the common definitions while they are also the materials that need to be meticulously studied in terms of providing the transfer of cultural codes realized between the audience and the narrator, and acting as a bridge in order to convey the thought system in the social memory to the audience. Today, data can be provided to folklore and other interdisciplinary fields through motif studies which are known as the most common method in folktale studies. In this context, motifs considered as the smallest building blocks of the folktales are particles that need to be emphasized and interpreted individually. In this study, an evaluation was made about the motif of ―women disguising as men‖ which has been frequently encountered in Turkmen folktales, and the distribution of gender role and the impact of space on identity was emphasized.