Saha Türkçesinde “isim + yardımcı fiil” yapısındaki birleşik fiiller

Abstract

Fiiller, Türkçedeki söz öbeklerinden biridir ve cümle adını verdiğimiz bir maksadı eksiksiz olarak anlatan söz bütünü ancak fiillerle veya fiil görevinde kullanılan sözcüklerle kurulabilir. Bu bakımdan fiillerin dildeki yeri ve önemi oldukça büyüktür. Yapılarına göre basit fiiller, türemiş fiiller ve birleşik fiiller olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Basit fiiller, hiçbir sözcükten türememiş, hiçbir sözcükle birleşmemiş fiil yapısıdır: söyle-, gül-, yaz-, çalış- vb. Türemiş fiiller, eklerle, bir kök veya gövdeden türemiş sözcüklerdir: ses-le-, düz-el-, hay-kır, kes-il, süs-len-, tanı-ş- vb. Birleşik fiiller ise birden fazla sözcükten oluşmaktadır. Birleşik fiiller ya isim ve yardımcı fiillin ya da fiil ve yardımcı fiilin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Bu çalışmada esas olarak Saha Türkçesinde isim ve yardımcı fiilin bir araya gelmesiyle oluşan birleşik fiiller tespit edilecektir. Bunun için Saha Türkçesine ait gramer ve çeşitli kaynakların yanı sıra Edouard Pekarskiy’in Yakut Dili Sözlüğü, P. A. Sleptsov’un Yakutsko - Russkiy Slovar ve Sahaca-Sahaca olarak hazırlanmış olan Saxa Tılın Bıhaarıılaax Ulaxan Tılcıta isimli sözlükleri taranacaktır. Çalışmanın sonunda ortaya konulan malzeme üzerinden birleşik fiillerin oluşumunda kullanılan yardımcı fiillerin kullanım sıklığı tespit edilecektir.

Verbs are one of the word groups in Turkish; and, what we call as sentence, which is a complete statement expressing an aim, can only be formed with verbs or the words used instead of verbs. In this regard, the role of verbs in language is very significant. Verbs are categorized into three groups in accordance with their structures, as being simple verbs, derived verbs, and conjunctive verbs. Simple verbs do not originate from any other word and not conjugate to any words: söyle- (tell), gül- (laugh), yaz- (write), çalış- (work), etc. Derived verbs are derived from the base or body of a word: ses-le- (call-ing), düz-el- (correct-ing), hay-kır (shout-ing), kes-il (being cut), süs-len- (garnish-ing), tanı-ş- (meeting) etc. Conjunctive verbs consist of more than one word. Conjunctive verbs are created either with the conjugation of a noun and auxiliary verb or with the conjugation of a verb and auxiliary verb. In this study, mainly conjunctive verbs created in Sakha language with the conjugation of a noun and auxiliary verb will be identified. With this aim, besides various grammar sources and other sources, Edouard Pekarskiy’s Yakut Dili Sözlüğü (Yakut Language Dictionary), P. A. Sleptsov’s Yakutsko - Russkiy Slovar, and SakhaSakha dictionary Saxa Tılın Bıhaarıılaax Ulaxan Tılcıta will be scanned. In the end of the study, the frequency of occurrence of the auxiliary verbs used in the creation of conjunctive verbs will be identified through the presented materials.