Nevşehir kalesi yamaç yerleşim alanında bulunan bezirhaneler

Abstract

Günümüzün yağ fabrikaları olarak düşünebileceğimiz bezirhaneler, Osmanlı'nın sanayi devrimi öncesi ekonomisinde bezır yağı üreten imalathaneler olarak önemli bir yere sahıptır. Farklı bitkilerin preslenmesiyle elde edılen yağların kullanıldığı alanlarının başında aydınlanma gelmekle bırlikte, sağlık ve beslenmede de kullanıldığı bilinmektedir. Nevşehir'de kale bölgesi yamaç yerleşim alanında bulunan bezırhaneler, Nevşehır Arkeoloji Müzesı denetiminde Nevşehir Beledıyesı'nın kale etrafı yamaç yerleşim alanında gerçekleştirdiği temizleme çalışmaları sırasında saptanmıştır. Kapadokya bölgesi kaya oyma mimarlığının temsilci/en olan bezirhaneler zaman içinde meydana gelen tahrıbatlarla oldukça bakımsız haldedir. Özellikle yağ çıkarma işlemi sırasında önemli işlevı olan ahşap mekanizma günümüze ulaşamamıştır. Buna karşın bir bezirhanede bulunması gereken tohumların kavrulduğu "fırın" (ocak), kavrulan tohumların ezildiğı, elendiği "kavut harmanı" (harman damı), presleme ışleminın yapıldığı "hezen damı" (iğ damı) ve ahır gibi bölümleri hala ayırt edilebilmektedir. Ayrıca ıçlerınde seten ya da kavut tekneleri, batman taşları görülebilmektedir Kale etrafında yamaç yerleşim alanında bırbırıne yakın mesafedeki bezirhanelerın sayıca çokluğu, bölgenin o dönemlerde önemli bır yağ üretim merkezi olduğunu düşündürmektedir. Bezirhaneler aynı zamanda Nevşehir'de endüstriyel mirasın da günümüze ulaşmış temsilcileridir.