Nevşehir-Hacıbektaş İlçesi Alevi-Bektaşi İnanç Sisteminde Eski Türk İnançlarının İzleri

Abstract

It is appreciated that a nation with a deep - roated history and rich cultural background is inevitable in contact with diffirent religions and cultures. During these religious and cultural transitions, traces of ancient religions and cultures are not completely erased. These elements either remain the same or protects their presence by changing shape within the new circle of religion of culture. This situation has been experienced among the Turkish Communities that have a rich religious – cultural background and manifested itself during the Turk’s acceptance of Islamism process. Turk’s continued to experience non – conflicting practices of ancient beliefs and religions such as Sky God, Shamanism, Buddhism, Zoroastrianism, Manichaeism, Judaism and Chistianity and protected conflicting ones by tittivating them in Islamic forms. In line with these matters, the purpose of this study is to determine whether the beliefs and practices of the ancient Turkish beliefs exist in the Nevşehir Hacıbektaş-ı Veli District Alevi – Bektashi Belief System. In the persence of traces of Ancient Turkish beliefs, how long and how these beliefs and practices are kept alive and to show an impression of their changes and transformations in the historical course from past to present are also among the aims of the study. In line with this aim, by planning in advance, interviews were made with the resource persons that can be reached from the district people at the designated places and times, diffirent questions about each department were directed to them and the answers given by the source persons were compiled with the methods of taking notes or recording sound. Together with the compilation in order to reach richer are more robust informations, in the direction of the information given by the oral sources, a field study was conducted by visiting the subject of the mentioned religious rituals and sacred known places, especially Hacıbektaşı Veli Tomb. It was aimed to increase the soundness of the ground of the study by photographing the places, people and objects considered sacred. As a result of the studies, it has been found that many practices of ancient Turkish beliefs and religions in Nevşehir Hacıbektaş Veli District Alevi – Bektashi Belief System are still alive and it has been observed that the continuity of religious beliefs and practices has been protected since ancient times. It has been determined that while some of the practices of the ancient beliefs were continued in the same way, some of these practices were transformed by being transformed into Islamic form and some of them were kept alive but their effects tended to disappear. Consequently, It was tried to reveal the richness of the Alevi – Bektashi beliefs of ix Hacıbektaş Veli District and emphasized that the balances of the ancient Turkish beliefs were at the top of the undeniable reasons for this wealth.

Köklü bir tarih ve zengin bir kültür birikimine sahip olan milletlerin farklı din ve kültürlerle teması kaçınılmazdır. Bu dinî ve kültürel geçişler esnasında eski din ve kültüre ait izler tamamen silinmez. Bu unsurlar ya aynen devam eder ya da yeni din ve kültür dairesi içinde şekil/kalıp değiştirerek mevcudiyetini korur. Zengin bir dini-kültürel birikime sahip olan Türk toplulukları arasında da bu durum yaşanmış ve Türklerin İslamiyet'i kabul sürecinde de kendini göstermiştir. Türkler Gök Tanrı, Şamanizm, Budizm, Zerdüştilik, Manihaizm, Musevilik, Hıristiyanlık gibi kadim inanç ve dinlerine ait inanış ve uygulamalarından İslamiyet’le çatışmayanları yaşamaya devam etmiş, çatışanları da İslamî surete büründürerek korumuştur. Bu hususlar doğrultusunda çalışmanın amacı Nevşehir-Hacıbektaş ilçesi Alevi-Bektaşi inanç sisteminde eski Türk inançlarına ait inanç ve uygulamaların yaşayıp yaşamadığını tespit etmeye çalışmaktır. Eski Türk inançlarına ait izlerin mevcudiyeti halinde bu inanç ve uygulamaların ne kadar ve nasıl yaşatıldığı, tarihi seyir içinde, geçmişten günümüze geçirdiği değişim ve dönüşümlerin ne yönde olduğuna dair bir izlenim ortaya koymak da yine çalışmanın amaçları arasındadır. Bu amaç doğrultusunda ve önceden planlamak suretiyle ilçe halkından ulaşılabilinen kaynak kişilerle belirlenen mekân ve zamanlarda görüşmeler yapılmış, bu kişilere her bölümle ilgili farklı sorular yöneltilmiş, kaynak kişilerin verdiği cevaplar not alma ya da ses kaydı yapma yöntemleriyle derlenmiştir. Derleme ile birlikte daha zengin ve sağlam bilgilere ulaşmak adına sözlü kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda bahsi geçen, dini ritüellere konu olan ve kutsal bilinen mekânlar başta Hünkâr Hacı Bektaşi Veli türbesi olmak üzere ziyaret edilerek saha çalışması yapılmıştır. Kutsal kabul edilen mekân, kişi ve nesneler fotoğraflandırılmak suretiyle de çalışmanın zemininin sağlamlığı artırılmak istenmiştir. Çalışma sonucunda Nevşehir-Hacıbektaş ilçesi Alevi-Bektaşi inanç sistemi içinde eski Türk inanç ve dinlerine ait pek çok uygulamanın hala yaşatıldığı tespit edilmiş, eski Türk inançlarına ait uygulamaların çok eski zamanlardan beri korunduğu gözlemlenmiştir. Eski inançlara ait bazı uygulamaların aynen devam ettirilirken, bazılarının İslami hüviyete büründürülerek şekil değiştirdiği belirlenmiştir. Eski inançlara ait uygulamalardan bir kısmının yaşatılmakla birlikte eskiye nazaran kaybolmaya yüz tuttukları da elde edilen bilgiler arasındadır. Sonuç olarak vii Hacıbektaş ilçesi Alevi-Bektaşi inançlarındaki zenginlik gözler önüne serilmeye çalışılmış ve bu zenginliğin yadsınamaz sebeplerinin başında da eski Türk inançlarının bakiyelerinin geldiği ortaya koyulmaya çalışılmıştır.