Kırgız Türklerinde Çocuk Folkloru

Abstract

Kyrgyz Turks are one of the smallest population in Central Asia. But it is one of the longest established in history. The Kyrgyz Turks also live as one of the independent Turkish communities that have continued their existence in the cultural geography. Kyrgyz Turks are not only a political part of the Turkish World but also the most important representatives of this world in terms of social and cultural aspects. The Kyrgyz Turks, whom we witnessed their presence in the Kipchak Turkish tribes, are among the Turkish tribes who can be attributed to the characteristics of this paint as well as their close relationship with the Siberian Turkish communities, as well as the characteristics of Siberian Turks. The Kyrgyz Turks differ from Siberia by migrating from Siberia to the region of the mountains of God in the period of immigration, because they continue to live a long period of nomadic and nomadic life and enter the Islamic civilization circle late. These reasons require Kyrgyz folklore to be examined in depth, unlike folklore products of other Turkish tribes. Kyrgyz folklore incorporates the first examples and original structures that constitute the core of Turkish folklore with all its branches. In this context, Kyrgyz folklore should be examined in depth in order to fully understand the Turkish culture, to examine the validity of the existing assumptions and to reveal new opinions and methods about the results. The Kyrgyz Turks, as in the whole community and tribes, have always cared about the continuation of the family and the family as esk small hometown. As a natural consequence of nomadic life, it has always come to the fore. A number of rituals and folkloric beliefs and practices have been put in place to keep it alive, to grow, to grow and to make it useful to society. In this context, the Kyrgyz children continued to exist as a part of both literature and social life. For the Kyrgyz Turks who have been subjected to continuous pressures and pillages, the child is not only seen as a continuation of the generation, but he has also been accepted as the future of the nation. “Bala Bolgondo şok bolsun, şok bolboso cok bolsun” used in Kyrgyz Turkish plenty (whether it is naughty or naughty when child is a child). The proverb summarizes the Kyrgyz perception of heroism. The Kyrgyz Turks, who perceived the child as a social value, gave special importance to the child in their oral and written literature. In this literature, it is possible to see the expressions and examples of lullabies, folk songs, riddles, puzzles, games and other folklore practices until the birth of the child. The verbal literature produced in the society as a reflection of the nomadic lifestyle of the Kyrgyz Turks is very important in the education and training of children. Kyrgyz Turks are the mirror of manners that control and evaluate the movement and life of their children in their societies. In Kyrgyz children's literature, it is called “art”, “at advice” or “terme”. Looked at from this point of view the lack of an independent study on the Kyrgyz children's literature in Turkey is of great importance in terms of originality of this work. In this context, after the source detection and supply, the information obtained within the framework of the readings will be examined in the light of Functionalist Folklore Theory and Methods. In addition, in the framework of the draft, a classification will be made and the information under which title will be used will be determined. Based on the information obtained from these data, new and original titles can be created and the research can be expanded or collapsed.

Kırgız Türkleri, Orta Asya’nın nüfus bakımından en küçük boylarından olmasına karşın, en köklü boylarından biri olarak tarihte yer almıştır. Kırgızlar, Türk dünyası coğrafyasında varlığını günümüze kadar sürdüren, halihazırda da bağımsız Türk topluluklarından biridir. Kırgız Türkleri, Türk dünyasının sadece siyasi bir parçası değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bakımından da bu dünyanın önemli bir temsilcisi durumundadır. Kıpçak Türk boyları içerisinde varlıklarına tanık olunan Kırgızlar, hem bu boya ait özellikleri hem de Sibirya Türk topluluklarıyla yakın akrabalığı dolayısıyla Sibirya Türklerine ait nitelikleri bünyesinde barındırması bakımından da değer atfedilebilecek Türk boylarındandır. Kırgız Türkleri, diğer Türk topluluklarından farklı olarak Sibirya’dan Tanrı dağları bölgesine göç etmeleri, burada uzun süre atlı-göçebe yaşamı devam ettirmeleri ve İslam medeniyet dairesine geç girmeleri dolayısıyla ayrılmaktadır. Bu sebepler Kırgız folklorunu diğer Türk boylarının folklor ürünlerinden farklı olarak daha derinlemesine incelenmesini gerektirmektedir. Kırgız folkloru bütün şubeleriyle Türk folklorunun nüvesini teşkil eden ilk örnekleri ve özgün yapıları bünyesinde barındırmaktadır. Bu bağlamda Türk kültürünün tam olarak anlaşılması, mevcut kabullerin doğruluğunun tetkik edilmesi, sonuçlara dair yeni görüşler ve yöntemler ortaya konulabilmesi için folklorun hangi şubesi olursa olsun Kırgız folklorunun derinlikli olarak incelenmesi zorunlu hale gelmiştir. Kırgız Türkleri, bütün Türk topluluk ve boylarında olduğu gibi çok eskiden beri çocuğu ailenin devamı ve aileyi ise “küçük memleket” şeklinde adlandırarak çok önemsemişlerdir. Çocuk, Kırgızlarda göçebe hayatın vazgeçilmez unsuru olarak her zaman ön plana çıkmış; onu yaşatmak, yetiştirmek, büyütmek ve topluma yararlı hale getirmek için birtakım ritüellere ve folklorik inanç ve uygulamalara yer verilmiştir. Bu bağlamda Kırgızlar arasında çocuk, sosyal yaşamın bir parçası olarak varlığını devam ettirmiştir, bütün yönleriyle de edebiyat ve folklora yansımıştır. Sürekli baskılara ve talanlara maruz kalan Kırgız Türkleri için çocuk, sadece neslin devamı olarak görülmemiş, o aynı zamanda milletin geleceği olarak kabul edilmiştir. Kırgız Türkçesinde kullanılan “Çocuk olduğunda yaramaz olsun, yaramaz değilse yok olsun. Bala bolgondo şok bolsun, şok bolboso cok bolsun)” atasözü Kırgızların kahramanlık algısını ve çocuğa bakış açısını özetler niteliktedir. Çocuğu toplumsal bir değer olarak kabul eden Kırgız Türkleri, sözlü ve yazılı edebiyatında da çocuğa özel bir önem vermiştir. Bu edebiyatta çocuğunun doğumundan yetişmesine kadar ninniler, türküler, bilmeceler, bulmacalar, oyunlar ve diğer folklor uygulamalarının açık yansımalarını ve örneklerini görmek mümkündür. Kırgız Türklerinin göçebe yaşam tarzının yansıması olarak toplum içerisinde üretilen sözlü edebiyatları çocukların eğitimi ve terbiyesinde çok önemli yer almaktadır. Kırgız çocuk edebiyatında buna “sanat”, “nasihat” veya “terme” şiirler denilmektedir. Bu açılardan bakıldığında Türkiye’de Kırgız çocuk edebiyatı hakkında müstakil bir çalışmanın olmaması bu çalışmanın özgünlüğü açısından önem arz etmektedir. Çalışmada kaynak tespit ve temininden sonra, konuyla ilgili yapılacak okumalar çerçevesinde elde edilen bilgiler “İşlevselci Folklor Kuram ve Yöntemleri” ışığında irdelenmiştir. Ayrıca konuyla ilgili hazırlanmış olan taslak çerçevesinde bir tasnif, hangi başlık altında hangi bilginin kullanılacağı belirlenmiştir.