Kültürel belleğin yinelenmesi: Kayseri'de Koçgiri aşireti'nin yerleştiği köylerde bezemeli mezar taşları

Abstract

Kayseri’nin Develi ve Sarız ilçelerinde yerleşmiş olan Koçgiri Aşireti’ne bağlı kişilerin yaşadığı köylerde bulunan bezemeli mezar taşları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kayseri’nin en büyük ilçelerinden olan Sarız, 42 köye sahiptir. Çerkez, Avşar ve Kürtlerden oluşan kozmopolit bir yapı gösterir. 19. yüzyılın son çeyreğinde Çerkez muhacirler için Çerkez köyleri kurulmaya başlanmıştır. Aynı yüzyılın ikinci yarısında Koçgiri Aşireti’nden Kürtler bölgeye yerleşmiştir. Aynı yüzyılın getirdiği bir diğer yenilikse bölgede konar-göçer Avşarların yerleşik hale gelmesidir. Bu yüzyılda Sarız, Aziziye (Pınarbaşı) kazasına bağlı nahiye konumundadır. Sarız’a bağlı Gümüşali, Sancakağıl, Altısöğüt ve Ördekli köyleri Koçgiri Aşireti mensuplarının yerleştiği köylerdendir. Kayseri’nin en büyük ilçelerinden olan Develi’de 75 adet köy 2014 yılında mahalleye dönüştürülmüştür. Develi’nin Karapınar ve Derebaşı köyleri de yine Koçgiri Aşiretinin yerleştiği yerlerdendir. Bu köyler, 19. yüzyılın ikinci yarısında bölgeye yerleşen Koçgiri Aşiretine mensup Kürt ve itikat açısından Alevi inancına sahip kişiler tarafından kurulmuş köylerdir. Koçgiri Aşireti, Tunceli, Erzincan ve Sivas’a yayılmış bir aşirettir. Kayseri’de, Koçgiri Aşiretinden kişilerin yerleştiği köylerdeki bezemeli mezar taşları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bezemeler arasında; insan, atlı insan, kuş, mimari tasvirler, ay-yıldız motifleri, hayatağacı, ibrik ve kahve takımları gibi günlük kullanım eşyalarının yanı sıra geometrik kompozisyonlar da bulunmaktadır. Bu bezemeler Orta Asya Türk geleneğini sürdüren tasarımlar içermektedir. Bu çalışmada; mezar taşları katalog halinde tanıtılmak yerine, Anadolu’da farklı bölgelere yayılmış bu kompozisyonların 19-20. yüzyıllarda Kayseri’de tekrarlanan örnekleri üzerinden kültürel sürekliliğe dair bir okuma yapılmıştır.