Rusya'nın Doğu Türkistan politikası (1911 ve sonrası)

Abstract

Türklerin anayurdu olan Doğu Türkistan, yüzyıllar boyunca pek çok devletin hâkimiyet kurmak için mücadele ettiği bir bölge olmuştur. Doğu Türkistan'a hâkim olmak isteyenlerden biride Ruslardır. Ruslar, Batı Türkistan topraklarını birer birer ele geçirmişlerdir. Hemen akabinde gözlerini Doğu Türkistan'a dikmişlerdir. 1911 yılında Qing İmparatorluğu'nun yıkılması ile Çin'de iç savaş çıkmıştır. Bu sebeple Çin, Doğu Türkistan ile ilgilenememiştir. Bu dönemde Doğu Türkistan valileri Çin'den bağımsız hareket etmişlerdir. Rusya kimi zaman Umumî Valileri kimi zaman bölgedeki Türkleri kimi zamansa Çin'i destekleyerek Doğu Türkistan'ı sömürmeye çalışmıştır. Doğu Türkistan valilerini askeri ve ekonomik olarak sıkıştıran Rusya, antlaşmalarla kendine bağlamıştır. Rusya, genel valileri destekleyerek Doğu Türkistan'ın Çin ile bağlantısını koparmaya çalışmıştır. Öte taraftan Çin, Doğu Türkistan'da hâkimiyet kurarak Rusya'yı kızdırmak istememiştir. Her iki devlette Doğu Türkistan'ı tampon bölge olarak kullanmıştır. Guomindang'ın Doğu Türkistan'da hâkim olduğu dönemde Rusya, Doğu Türkistan'daki Rus yandaşı Doğu Türkistanlıları desteklemiştir. Aynı dönemde Rusya, tampon bölge politikasına devam etmiştir. 1949 yılında, Komünist Çin Hükûmeti Doğu Türkistan'ı istila etmiştir. Tampon bölge politikasında ısrar eden Rusya ile Çin arasındaki ilişkiler, 1961 yılında tamamen kopmuştur. Rusya, 1981 yılına kadar tampon bölge politikasına devam etmiştir. Sovyetler Birliği'nin yıkılması sonrasında Rusya, tampon bölge politikasından vazgeçmiştir. Daha sonra Rusya ile Çin, karşılıklı olarak azınlık hakları konusunda birbirlerini destekleme politikasına başlamışlardır.

East Turkestan, mainland of the Turkish people, has been a region that a great deal of states have struggled to exert dominance throughout the centuries. One of those which wanted to dominate East Turkestan were the Russians. The Russians captured territories of West Turkestan one by one. Immediately after, they stared at East Turkestan. With destruction(fall) of Qing Empire(Dynasty) in 1911, civil war broke out in China. For this reason, China could not concern with(pay attention to) East Turkestan. During this period, governors of East Turkestan acted independently of China. Russia tried to exploit East Turkestan by supporting in turn Governors General, Turkish people in the region and China sometimes. By squeezing(compressing) governors of East Turkestan economically and military, Russia affiliated(subordinated) them to itself by agreements. Russia supported the general governors to sever(cut off) the connection between East Turkestan and China. On the other hand, China did not want to anger Russia by dominating East Turkestan. Both states used East Turkestan as a buffer zone. During the Guomindang rule in East Turkestan, Russia supported the pro-Russians in East Turkestan. In the same period, Russia continued its buffer zone policy. In 1949, the Communist Chinese Government invaded East Turkestan. Relations between Russia, which insists on buffer zone policy, and China, were completely severed in 1961. Russia had continued its buffer zone policy until 1981. Then Russia and China began a policy of mutually supporting each other on minority rights.