Iı. Meşrutiyet Döneminde Ankara Vilayeti'nde Asayiş, Suç Ve Ceza

Abstract

Osmanlı Devleti, modernleşme sürecinde ortaya koyduğu reformlarla suç olgusu, cezalandırma, kamu düzeninin korunması ve hapishane konusunda yeni bir bakış açısı belirlemiştir. Yeni kanunların çıkarılması, ordunun yeniden yapılandırılması, modern polis ve jandarma teşkilatının oluşturulması ve hapishanelerin iyileştirilmesi bunlardan bazılarıdır. XIX. yüzyılın ortalarından itibaren ortaya konan bütün bu çabalar, XX. yüzyılın başlarında daha farklı bir zeminde iktidarı ele alan İttihat ve Terakki kadroları tarafından da sürdürülmüştür. İttihatçı kadroların hâkim olduğu II. Meşrutiyet Dönemi'nde yaşanan toplumsal ve siyasal değişim asayiş, suç, cezalandırma ve hapishaneler konusunda yeni ihtiyaç ve sorunları beraberinde getirmiştir. Hızlı kentleşme, kırsaldan şehre göç, nüfus hareketleri, ekonomik değişim gibi gelişmeler bunlardan bazılarıdır. Bu durum karşısında merkezi hükümet modernleşmeci ve merkeziyetçi bir anlayışla sorunların üstesinden gelerek kamu düzenini sağlamayı amaçlamıştır. Ancak iyi niyetle atılan adımlar istenilen sonucu verememiştir. Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet döneminde siyasi, sosyal ve ekonomik bakımdan bazı sorunlarla karşılaşmıştır. Bu sorunlar devletin iç ve dış güvenliğini derinden sarsmıştır. Bunun sonucunda ülkenin hemen her tarafında kamu düzeni ve toplumsal yapı zedelenmiştir. Merkezi hükümet, bir taraftan Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşları'ndaki mücadelesiyle devletin sınırlarını korumaya çalışırken, diğer taraftan asayiş ve emniyeti olumsuz etkileyen eşkıyalık, çetecilik, asker kaçakçılığı, yolsuzluk gibi toplumsal sorunlar ve bireysel olarak işlenen suçları önlemeye yönelik tedbirler almıştır. Ancak alınan tedbirlerin kısmen başarılı olduğu söylenebilir. Osmanlı ülkesinde artan suç oranlarına paralel olarak cezalandırılan birçok suç faili, hapishanelere gönderilmiştir. Bu durum hapishanelerde izdiham, sağlık, fiziki yapı, firar gibi problemlere yol açmıştır. Bütün bu gelişmeler Ankara vilayetine de yansımış, vilayet dâhilinde bulunan hapishaneler de bundan etkilenmiştir. II. Meşrutiyet sürecinde Ankara vilayeti dâhilinde siyasi, etnik, dinsel nitelikte eşkıyalık, çetecilik, firar, sürgün, yolsuzluk gibi kitlesel diyebileceğimiz olaylar meydana gelmiştir. Ankara vilayetinde, kitlesel eylemlerin yanı sıra bireysel nitelikte diyebileceğimiz adam öldürme, tecavüz, hırsızlık, yaralama, kız kaçırma, kundaklama, yol kesme gibi çeşitli türde vakalar yaşanmıştır. Çalışmada bütün bu olaylar arşiv belgeleri ışığında, neden ve sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmiştir. Çalışmada, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sosyal, ekonomik ve siyasi sorunların Ankara vilayetindeki toplumu ve kamu düzenini nasıl etkilediği, asayiş olayları, suç, failler ve hapishaneler perspektifinden ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede, çalışmada suç ve failleri, istatistiksel veriler sunan cinayet cetvelleri ve ceraim-i umumiye cetvellerine göre, olay, olgu, suç çeşidi, faillerin nitelikleri bakımından değerlendirilmiştir. Asayiş, suç ve failler gibi olguların tamamlayıcısı niteliğindeki hapishanelerin Ankara vilayetindeki durumları da çalışmamızda incelenmiştir. Bu çerçevede, vilayette bulunan sancak ve kaza hapishaneleri, yoklama cetvelleri, izahat varakaları ve sual varakaları ve resmi yazışmalar ışığında bütün yönleriyle ele alınmıştır.

The Ottoman Empire adopted a new point of view on crime, punishment, public order and jail by the reforms set in modernization process. Passing new laws, restructuring the army, formation of modern police and military police corps and improving the conditions within jails were the product of this new vision. All these efforts starting from the middle of 19th century were maintained by the staff of Union and Progress Party that came to power in a different environment in the beginning of 20th century. The social and political changes during the Second Constitutional Era in which Union and Progress Party staff dominated led to new needs and problems about public order, crime, punishment and jails. Fast urbanization, immigration from county to urban, population movements, economic changes were among such situations. The central government aimed to keep public order by solving the problems through a modernizing and centralizing approach. However, the steps taken with good will did not provide expected outcomes. The Ottoman Empire faced with some political, social and economic problems in the Second Constitutional Era. These problems deeply affected the inner and outer security of the state. As a result, public order and social structure were damaged nearly overall of the country. The central government that was trying to protect the borders of the state in Turco-Italian, Balkan and World War I wars on one hand was also trying to take precautions against public problems such as banditry, gangs, deserters and corruption and individual crimes on the other hand. However, it could be said the precautions were partially successful. Many criminals were sent to jails parallel to increasing crime rates and it caused some problems in the jails such as overpopulation, health, structure and escape. All those problems influenced all the in the country including the jails Ankara. During the Second Constitutional Era, massive incidents that are rooted political, ethnic and religious such as banditry, gang, jailbreak and exile happened in Ankara province. Apart from mass action, individual crimes such as murder, rape, theft, abduction, arson and hi-jack were seen. In the study, it is aimed to represent all those incidents with their reasons and results in the light of archived documents. In this study, it is aimed to represent how social, economic and political problems that the Ottoman Empire experienced affected social and public order in Ankara province through the perspective of public incidents, crimes and criminals. From this respect, in the study, the crimes and criminals were examined in terms of incidents, case, type of crime and the features of criminals through murder sheets and general crime schedules. The status of the jails that was a complement of the facts such as public order, crime and criminals are also examined in the study. Jails of sanjacks and towns of the province are discussed in the light of the documents of register, explanation, questioning and official correspondences.