İbn Kuteybe ve el-İmâme ve’s-Siyâse

Abstract

İslam Tarihinin ilk dönem kaynaklarının ve bu kaynakları kaleme alan yazarların önemi büyüktür. İbn Kuteybe, İslam tarihinin ilk dönem müelliflerinden olma özelliğini taşımaktadır. O, farklı konularda telif ettiği eserlerde çok yönlü bir müellif olduğunu ortaya koymuştur. İbn Kuteybe’nin tarih ile ilgili telif ettiği eseri, İslam Tarihçiliğindeki yerini ve tarihçilik anlayışını ortaya koyar. Onun İslam Tarihi hakkında verdiği bilgiler, takip ettiği metot ve değerlendirmeler, tarih ve kültür alanında önemli bir bakış açısı geliştirmiştir. Tarihçiliği yönüyle İbn Kuteybe’yi önemli kılan husus, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki dönemde hilafet sorunudur. Bununla beraber, Abbasi halifeleri Me’mun ve Mu’tasım dönemlerine kadar geçen zaman diliminde meydana gelen olaylarla ilgili önemli bilgilerin yansıra, Endülüs fethi ile ilgili de detaylı bilgi veren el-İmâme ve’s-Siyâse isimli eseridir. El-İmâme ve’s-Siyâse ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüş, tartışmalar yapılmış, bir takım delillerle bu eserin ona ait olmadığı yönünde iddialar ortaya konmuştur. Ancak bu konuda tutarlı ve doğru bir yaklaşımda bulunabilmek için İbn Kuteybe’nin yaşadığı dönemin, ilmi kişiliğinin ve eserleri ile metodunun bilinmesi gerekmektedir. Makalemizde işlenen konu İbn Kuteybe’nin eserinin önemi, yazıldığı dönem ve yıllar sonra onun kitabı hakkında ortaya atılan iddialardır. Bu iddialara verilen cevaplar ile günümüzde bu eserin İbn Kuteybe’ye ait olup olmadığı konusuna girmeden doğrudan kaynak olarak kullanan tarihçileri ve eserlerine yer verildi.

The sources of the first period of Islamic History and the authors who wrote these sources are of great importance. Ibn Ḳutayba is one of the first authors of Islamic history. He has proved that he was a versatile author by writing various works on different subjects. Ibn Ḳutayba’s well-known work on history reveals his place in Islamic Historiography and his understanding of historiography. The information he gave about Islamic History, and the evaluations and methods that he followed, have developed an important perspective in the field of history and culture. One of the particular aspect that makes Ibn Ḳutayba important in terms of his historiography is the information that he gave about the problem of caliphate after the death of the Prophet. His work entitled al-Imāma wa’s-siyāsa is also of great importance, which gives detailed information about the conquest of Andalusia, along with important information about the events that took place until the times of ‘Abbasiad caliphs al-Maʾmūn and al-Muʿtaṣim. Various discussions have been put forward on the question of whether al-Imāma wa’s-siyāsa belong to Ibn Ḳutayba or not, and some have claimed that this work does not belong to him. However, in order to be able to find a consistent and accurate approach in this regard, the period of Ibn Ḳutayba’s life, his scientific personality, his works and his method must be known. The subject covered in the present article is the importance of Ibn Ḳutayba’s work, the claims that have been made about the belonging of the book to him. Together with the answers given to those claims, I refer to the historians and their works that are used as a direct source, which do not mention whether this work belongs to Ibn Ḳutayba.