Ahmed Azmi Efendi'nin H. 1205/m. 1790-91 tarihli sefaretnamesi ile Seyyid Mehmed Vahid Efendi'nin H. 1221/m. 1806-07 tarihli sefaretnamesinin karşılaştırması ve değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı Devleti özelikle 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyıl boyunca yapılan savaşlarda toprak kayıpları yaşaması ile birlikte, yeniden eski gücüne kavuşmak için arayış içerisine girmiştir. İlk arayışlar genel olarak eski düzene döneme arzusu içerisinde olsa da daha sonra ki dönemlerde batının takip edilmesi gerektiği farkına varılmıştır. Özellikle III. Selim'in tahta çıkması ile birlikte Nizâm-ı Cedîd hareketi önemli bir batılılaşma aşamasını teşkil etmiştir. Bu yenilik hareketleri içerisinde hiç şüphe yok ki Fransa Devleti'nin de önemli katkıları vardır. Osmanlı Devleti bu dönemde diplomasiye önem vermiş ve elçilik faaliyetlerinde bulunmuştur. III. Selim döneminde başlatılan modernleşme hareketleri içerisinde daimi elçilik faaliyetleri, Prusya Devleti ve Fransa Devleti nezdinde de gerçekleştirilmiştir. Bu görev için H. 1205/M. 1790-91 yılında Ahmed Azmi Efendi Prusya kralı ikinci Frederik Giyom'un nezdine memur olarak görevlendirilmiştir. Seyyid Mehmed Vahid Efendi'nin Fransa sefaretnamesi ise H. 1221/ M. 1806-07 yılında Fransa İmparatoru Napolyon Bonapart nezdine memur olduğu yılları kapsamaktadır. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Osmanlı dış politikasında sefaretnameler, III. Selim dönemi ve Prusya-Fransa ülkelerinin tarihsel geçmişi yer alırken, ikinci bölümde Fransa ve Prusya Sefaretnamelerinin özellikleri yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise Ahmed Azmi Efendi ve Seyyid Mehmed Vahid Efendi'nin sefaretnamelerinin benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Araştırmamız kapsamında elde edilen bilgiler incelenmiş olup H. 1205/M. 1790-91/H. 1221/M. 1806-7 yılları arasında Osmanlı- Prusya ve Osmanlı- Fransa ilişkileri aydınlatılmaya çalışılmıştır. Böylece hem Ahmed Azmi Efendi'nin hem de Seyyid Mehmed Vahid Efendi'nin elçilik görevleri süresince sadece bulundukları devlet ile ilgili değil, diğer Avrupa Devletleri'nin gerek kendi aralarında gerekse Osmanlı Devleti ile ilgili ilişkileri konusunda da önemli bilgiler aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Prusya, Fransa, Diplomasi, Elçilik ve Sefaretname.

Ottoman Empire loses lands in the battles which occured especially at the end of 17th century and in 18th. Century so it sets off on a request to attai to its old power. Firstly, the wish of return to is available, then it is realized that the West must be chased. Wiht III. Selim's ascending the throne, Nizam-ı Cedid Movement organizes an important westernization stage. In this period, Ottoman Empire attaches imporcance to diplomacy and is angaged in legateship operation. One of the modernization movements which are started in III. Selim period is permanent legateship operation and it is implemented in the presence of Prussia and France Governments. Fort his task, Ahmed Azmi Efendi is commissioned as offical by Prussia King II. Frederic Giyom in 1205. As for Seyyid Vahis Efendi's France Embassy, it is inclusive of the years of his tenancy in the presence of France Emperor Napolyon Bonapart. Our study is forned three partts. In the first part, embassies on Ottoman Empires foreign policy, III.Selim period and the historical developments of Prussia and France take part. In the second part, the properties of France and Prussia embassies and the lives of ambassadors take part. In the third part, it is put emphasis an the an similarities and the differences between embassies of Ahmed Azmi Efendi and Seyyid Mehmed Vahid Efendi. The knowledges which we reached enlighten to Ottoman- Prussia and Ottoman- France contacts. Both Ahmed Azmi Efendi and Seyyid Mehmed Vahid Efendi relay information about not only countries which they stayed but also the relation in itself and contact with Ottoman Empire during their tenancy. Key Words: Ottoman Empire, Prussia, France, Diplomacy, Legateship The Embassy.