Samsun'da siyasi hayat (1946-1960)

Abstract

SAMSUN'DA SİYASİ HAYAT (1946-1960) Tez Yazarı: Serkan BULUT Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Haziran 2019 Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin KALEMLİ ÖZET Samsun, tarih boyunca Anadolu'nun önemli şehirlerinden birisi olmuştur. Bu duruma birçok gelişmeyi örnek gösterebiliriz. Şehir, Karadeniz'de bir liman kenti olmasının yanında Cumhuriyet Türkiyesi'nin kuruluşuna giden süreçte önemli bir ilke tanıklık etmiştir. Samsun'un Mustafa Kemal Paşa'nın Milli Mücadele yolunda ilk adımı attığı şehir olması daha sonraki dönemlerde anıtlaştırılmış ve '19 Mayıs' tarihi Samsun'da olduğu gibi Türkiye'de de baş tacı edilmiştir. Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulup ikinci kez çok partili hayata geçiş denemesinin yaşandığı yıllarda şehir, belediye seçimlerinde bu partiyi belediye başkanlığına taşımıştır. Yine Samsun çok partili hayata geçiş sürecinde kurulan ve Türk siyasetine damga vuran DP'nin ilk örgütlenmesini gerçekleştirdiği yer olmuştur. Çok partili hayata geçiş sürecinde siyasi olarak hareketli bir dönem geçiren Samsun, siyasilerin uğrak yeri olmuş ve Türkiye siyasetinin etkili bir parçası olmayı başarmıştır. 1950, 1954 ve 1957 Genel Seçimlerinde Türkiye genelinde olduğu gibi Samsun özelinde de açık bir şekilde DP'nin üstünlüğü görülmüştür. 1950-1960 yılları arasında Samsun milletvekillerinin tamamı DP'li olarak TBMM'de yer almışlardır. DP'nin Samsun milletvekilleri ülke siyasetine yönelik önemli vazifeler üstlenirken özellikle Tevfik İleri'nin farklı bakanlık görevlerinde etkili bir siyasi kimlik olarak öne çıktığı göze çarpmaktadır. Samsun Limanı'nın temelinin atılması ve parti içi mücadeleler 1946-1960 yılları arasında karşımıza çıkan diğer gelişmelerdir. Çok partili hayata geçilen 1946 yılından 1960 yılına kadar uzanan süreçte Türkiye siyasetine CHP-DP çatışması damga vurmuş, tırmanan gerilim bir çıkmaza sürüklenerek 1960 Darbesi'ne giden süreç yaşanmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi Türkiye genelinde olduğu gibi Samsun'da da kendisini hissettirmiştir. 1946-1960 yılları arasında Türkiye siyasetinde yaşanan gelişmelerin kuşkusuz Samsun'da da yansımaları görülmüştür. Adı geçen dönemle ilgili yapılan araştırmalar Samsun tarihine ışık tutacağı gibi Türkiye'deki siyasi gelişmelerin daha iyi değerlendirilmesine de fayda sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Samsun, CHP, DP, TBMM, Siyaset.

POLITICAL LIFE IN SAMSUN (1946-1960) Thesis Writer: Serkan BULUT Nevşehir Hacı Bektaş Veli University Social Sciences Institute The Department of History, June 2019 Supervisor: Assistant Prof. Dr. Hüseyin KALEMLİ ABSTRACT Samsun hasbeen one of the important cities of Anatolia thraughout history. We can show many improvements that give importance to Samsun. The city, besides being a part city in the Black Sea Region it constituted the first step in the process leading to the establisment of Turkish Republic. Mustafa Kemal Pasha's first step in the national struggle for Samsun was monumentalized in later periods and the date of 19th May was appreciated in Turkey, too as it was in Samsun. In the years when the Free Republican Party was established and the experience of multiparty life transfer was experienced for the second time, Samsun became a city that carries this party to mayoralty in the municipal elections. Samsun has also been the place where the Democrat Party established during the multi-party transitional process and marked the Turkish politics realized the first organization of the party. During the transition to a multiparty political life as a haunt of Samsun, who became politically active period and it has managed to become an effective part of Turkish politics. In 1950, 1954 and 1957 parliamentary elections, Democratic Party's rule has been clearly seen in Samsun as it has been in Turkey, too. Between the years 1950 and 1960 all the deputies of Samsun took part as the Democratic Party members in the Turkish Grand National Assembly. While the Democratic Party's Samsun deputies undertook important duties towards the country's politics, especially Tevfik İleri stood out as an effective political identity in different ministerial duties. The foundation of Samsun port and the struggles within the party were other developments in Samsun between 1946 and 1960. Multiparty life passed from the Republican People's Party of Turkey in the process from politics until 1946 and 1960, the Democratic Party has been marked by conflict, escalating tensions, there has been a stalemate dragged process leading to the 1960's coup. 27th May 1960 coup made itself felt in Samsun as it was in Turkey. Between the years 1946 and 1960 the developments that lived in Turkey's politics, reflections of it was seen in Samsun, too. The researches done about the period which was mentioned will allow a better evaluation of the benefits as shed light on political developments in Turkey. Key Words: Samsun, Republican People's Party, Democratic Party, Turkish Grand National Assembly, Politics.