Akşemseddin’in dindarlık ve insan anlayışı

Abstract

Akşemseddin, Miladi 14. ve 15. Yüzyıllarda Anadolunun farklı şehirlerinde yaşayan ve Osmanlı devletinin hem kuruluş hem de yükseliş dönemlerini görmüş bir hak âşığıdır. Genellikle yapılan araştırmalarda Akşemseddin’in tasavvufî yönü incelenmiş fakat onun dindarlık anlayışı üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada Akşemseddin’in dindarlık ve insan anlayışı ve bu anlayışın onun hayatına yansımaları tespit edilmeye çalışılacaktır. Dinsel yaşayışın davranışlar üzerinde önemli bir etki oluşturabileceğini öneren bu çalışmada literatür tarama metodu uygulanmıştır. Bu araştırmada Akşemseddin’in şiirlerinin ve beyitlerinin yer aldığı temel bir eser seçilmiştir. Bu eser Muhammed Ali Yıldız’ın “Akşemseddin’de Allah, Kâinat ve İnsan” adlı doktora çalışmasıdır. Dolayısıyla bu makalede geçen beyitler yazılırken bu çalışmadan yararlanılmıştır. Akşemseddin’in Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethettiği çağda yaşamış olması ve onun İstanbul’un fethedilmesinde önemli bir rol oynaması Akşemseddin’in dindarlık ve insan anlayışının incelenmesini gerekli hale getirmiştir. Akşemseddin, Fatih Sultan Mehmet’in hocası olarak bilinmektedir. Akşemseddin’in eğitim ve devlet anlayışına olan etkileri düşünüldüğünde onun İstanbul’un fethinden önce ve fetih sırasında üstlendiği fonksiyon onu gerçek bir şöhrete kavuşturmuş ve bu itibarla da onu hem kültürümüzde hem de tarihimizde önemli bir yeri olan

Akşemseddin is a righteous lover who lived in different cities of Anatolia in the 14th and 15th centuries AD and saw both the establishment and the rise of the Ottoman state. Generally, the mystical aspect of Akşemseddin has been examined in the studies, but no study has been done on his understanding of religiosity. In this study, it will be tried to determine the religiousness and human understanding of Akşemseddin and the reflections of this understanding on his life. In this study, which suggests that religious life can have an important effect on behavior, the literature review method was applied. In this research, a basic work containing Akşemseddin’s poems and cou- plets was selected. This work is Muhammed Ali Yıldız’s doctoral work titled “Allah, the Universe and Man in Akşemseddin”. Therefore, this study was used when writing the couplets in this article. The fact that Akşemseddin lived in the era when Mehmet the Conqueror conquered Istanbul and that he played an important role in the conquest of Istanbul made it necessary to examine the religiousness and human understanding of Akşemseddin. Akşemseddin is known as the teacher of Fatih Sultan Mehmet. Considering the effects of Akşemseddin on education and state understanding, the function he under- took before the conquest of Istanbul and during the conquest made him a real fame and in this respect made him a person who has an important place both in our culture and in our history. Akşemseddin is a thinker who followed the path of Hacı Bayram-ı Velî and applied his principles as his caliph after him. Akşemseddin was excluded by the people around him due to his rapid progress in this regard. However, he tried to find the middle way and tried to overcome the problems with a compromise meth- od. Although Akşemseddin is known as a person oriented towards Sufism, he is also known as one of the leading physicians of his time. Akşemseddin made warnings to the public in various regions of Anatolia and left the places where his fame spread and migrated to new and calmer regions. He created many works, showed people the right way and managed to become a powerful thinker.