Güney Kırgızistan Özbeklerinin Tanıklığında Özbek Türkçesinde “Ekmek” ile ilgili söz varlığı

Abstract

Beslenme, insan yaşamı için gerekli olan temel ihtiyaçlardan biridir. İnsanın en temel besin kaynağı olarak ise “ekmek” ön plana çıkmaktadır. Ekmeğin insan beslenmesinde bu denli önemi haiz olmasının altında adı geçen besin maddesinin protein ve karbonhidrat değerleri bakımından besleyici olması, kolay üretilebilmesi ve kolay tedarik edilebilmesi gibi nedenler bulunur. İnsanlık kadar eski bir tarihe sahip olan ekmeğin ve ekmek için kullanılan kelimelerin değişik ülke ve coğrafyalarda değişik zaman dilimleri içerisinde toplumdan topluma ve aynı toplum içerisinde farklılaşması doğal bir durumdur. Her topluluk farklı şartlar, malzeme ve kültür çerçevesinde üretim yapmakta ve ürettiğini isimlendirme yoluna gitmektedir. Bilhassa tarımla uğraşan toplulukların kültüründe ekmeğe görece daha çok önem atfedildiği görülür. Türkler de eskiden beri tarımla uğraşan topluluklardan biri olmuştur. Bu nedenle Türklerde de köklü bir ekmek kültürünün varlığından bahsedilebilir. Ekmek sanayisi ve üretim teknolojisinin günden güne geliştiği günümüzde çeşitli boy, ağırlık, şekil ve içerikte ekmeklerin üretildiği görülmektedir. Bu bildiride Güney Kırgızistan’da ikamet eden Özbek Türklerinin tanıklığında Özbek Türklerinde hamur ve ekmek yapımı, ekmek yapımında kullanılan malzemeler ve ekmek çeşitleri ile ilgili söz varlığı üzerinde durulacaktır. Nutrition is one of the basic needs of human life. As the most basic food source of the human being, bread stands out. The importance of bread in human nutrition is due to the fact that said nutrient is nutritious in terms of protein and carbohydrate values, is easy to produce and easy to supply. It is natural that the bread and words used for bread, which have a history as old as humanity, differ from society to society and within the same society in different time periods in different countries and geographies. Each community produces under different conditions, materials and culture and it happens in the same way while naming words. In particular, it is seen that in the cultures of communities engaged in agriculture, the bread is attributed more importance. Turks have been one of the communities engaged in agriculture for a long time. Therefore, the existence of a deep-rooted bread culture can be mentioned in Turks. It is seen that bread is produced in various sizes, weights, shapes and contents in present day when bread industry and production technology is developing day by day. In this paper, with the witnessing of Uzbek Turks who live in Southern Kyrgyzstan, the vocabulary about the making of dough and bread, the materials used in bread making, and about bread types used in Uzbek Turks shall be discussed.