Türkiye ile Ekonomik İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler arasındaki endüstri içi ticaretin analizi

Abstract

Adam Smith ve David Ricardo gibi geleneksel iktisatçılar tarafından incelenen dış ticaret, her ülkenin mukayeseli üstünlüğe sahip olduğu malları ihraç ettiği, mukayeseli üstünlüğe sahip olmadığı malları ise diğer ülkelerden ithal ettiği şeklindeki Endüstriler Arası Ticaret'e (EAT)dayanmaktadır. 1950'li yıllardan sonra ise dış ticaretin, Geleneksel Dış Ticaret Teorileri ile açıklanamaması üzerine yeni teoriler ortaya atılmıştır. Bu teorilerin en önemlilerinden biri Endüstri İçi Ticaret (EİT)'tir. Son yıllarda önemi artan Endüstri İçi Ticaret bağlamında tez çalışmamızın konusu, Türkiye ile Ekonomik İş Birliği Teşkilatına (ECO) üye olan ülkeler arasındaki Endüstri İçi Ticaret'in analizi olmuştur. Bu amaçla Türkiye ile Ekonomik İş Birliği Teşkilatı üyesi (Azerbaycan, Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran, Pakistan, Kırgızistan, Afganistan) ülkelerinin 1992-2016 yılları arasındaki dönemde yaptığı ticaret incelenmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde Endüstri İçi Ticaret Kavramı, Endüstri İçi Ticaret'i Belirleyen Faktörler, Endüstri İçi Ticaret Teorileri ve Endüstri İçi Ticaret'in Ölçülmesi için geliştirilen endekslerin açıklaması yapılmıştır. İkinci bölümde Ekonomik İş Birliği Teşkilatı'na dair genel bilgiler ile Türkiye ve Ekonomik İş Birliği Teşkilatı'na üye olan diğer ülkeler arasındaki dış ticaretin gelişiminden bahsedilmiştir. Çalışmamızın son bölümü olan üçüncü bölümde ise Türkiye ile Ekonomik İş Birliği Teşkilatı üyesi ülkelerin Endüstri İçi Ticaret oranının analiz sonuçlarına ve yorumlamasına yer verilmiştir. Çalışmamızdaki veriler, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Dış Ticaret İstatistikleri' nden alınmıştır. 1992-2016 yılları arasındaki ithalat ve ihracat verilerinin SITC Rev3 sınıflamasına göre ele alındığı çalışmada, hesaplamalar standart Grubel-Lloyd endeksine göre yapılmıştır. Ayrıca Brülhart endeksi kullanılarak Marjinal Endüstri İçi Ticaret oranları hesaplanmıştır. Çalışma sonunda Türkiye'nin Ekonomik İş Birliği Teşkilatı üyesi olan ülkeler ile arasındaki Endüstri İçi Ticaret'in ele alınan mal gruplarında çok yüksek düzeylerde olmadığı görülmüştür.

Foreign trade, which is studied by traditional economists such as Adam Smith and David Ricardo, is based on Interindustry Trade (EAT), each country has exported merchandise with comparative advantage, while goods that do not have comparative advantage are imported from other countries. After the 1950s, new theories were introduced because foreign trade cannot be explained by Traditional Foreign Trade Theories. One of the most important of these theories is the Industrial Trade (ECO). In the context of Intra Industry Trade which has increasing importance, the subject of the this thesis was analyzation of Domestic Industry trade between Turkey and Economic Cooperation Organization's (ECO) member countries. With this purpose the trade between Economic Cooperation Organization member countries (Azerbaijan, Kazakhstan, Tajikistan, Uzbekistan, Turkmenistan, Iran, Pakistan, Kyrgyzstan, Afghanistan) and Turkey was studied in the period of 1992 to 2016. In the first part of thesis, explanation of the concept of in-industry trade, the factors determining the in-industry commerce, the theories of intra-industry trade and the indices developed for the measurement of in-industry commerce were made. In second part, general information about Organization for Economic Cooperation members' countries and development of foreign trade between Turkey and Economic Cooperation Organization was mentioned. In the third and the last part of thesis, the analysis result of foreign trade rate between Turkey and member countries of Economic Cooperation Organization and its comments has been included. Data in our study has been taken from Turkey Statistical Institute (TURKSTAT) Foreign Trade Statistics. The study includes the imports and exports data's between the years 1992 and 2016 according to the SITC Rev3 classification, the calculations were made according to the standard Grubel-Lloyd index. Marginal industrial trade rates were also calculated using the Brülhart index. At the end of the study, I was founded that Turkey's industries Intra Trade according to specified goods groups between Economic Cooperation Organization member countries was not so high level.