Şer'iyye sicilleri'ne göre Osmanlı İmparatorluğu'nda iç ticaret: Ankara-Konya-Ayntab örneği(1700-1750)

Abstract

Bu çalışmada 18 yüzyılın ilk yarısında Anadolu'nun orta büyüklükteki üç kenti olan Ankara, Konya ve Ayntab'daki ticarî faaliyetler ele alınmıştır. Bu kentlerin ekonomik açıdan ele alındığı çalışmaların az sayıda olması ve yapılan çalışmalarda büyük şehirler bazında değerlendirmelere ağırlıklı olarak yer verilmesi, bölgesel ticarî merkez vasfı olan orta ölçekli kentlerin detaylı olarak incelenmesi gerektiği yönünde çalışmamızı şekillendirmemize olanak sağlamıştır. Adı geçen dönemde bu üç kentte iç ticaretin nasıl yürütüldüğü, kimler aracılığıyla, hangi güzergâhlarda ve hangi mallar üzerine endeksli bir ticarî ağın, hangi şartlarda ve nasıl bir ekonomik gelir denklemine dayandırılarak yürütüldüğü ele alınmıştır. Bu şehirlerden Konya ve Ayntab'ın coğrafî konumu ve ulaşım olanakları noktasında avantaja sahip olduğu, Ankara'nın ise geniş ticaret sahasına sahip olup ticaret ürünü alan, üreten ve dağıtan merkezlerden biri olduğu saptanmıştır. Ayrıca onsekizinci yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nun gerileme süreci olarak varsayılan bir dönemi kapsamaktadır. Koşulları dikkate aldığımızda ve ele aldığımız kentlerde de örneğine rastladığımız şekliyle iç ticaret hacmindeki dinamizmiyle ve izlediği politikayla Osmanlı İmparatorluğu'nun varlığını sürdürmeye devam ettiği aşikârdır. Yabancı tüccarların yanı sıra yerli tüccarların da ticarî faaliyetlerde etkin rol oynamalarını ve devlet nezdinde de desteklenmelerini yine bu politikanın bir gereği olarak değerlendirmemiz mümkündür. Çalışmamızda arşiv kaynakları bünyesinde yer alan üç kente ilişkin 131 adet şer'iyye sicili incelenerek ticarî verilere ulaşılmıştır. Bunun yanında kaynak kitaplar, yerli, yabancı seyyahların seyahat günlükleri, tez ve makale çalışmaları ile sempozyum bildirilerinden de istifade edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İç ticaret, Tüccar, Ekonomi, Şer'iyye sicili, Ticaret Yolları.

In this study commercial activities in three cities of Anatolian which are moderate-sized in the first half of 18th century are discussed. Being low number of the studies in terms of economics which are discussed of these cities and in the studies giving a mainly place considerations of on the basis of big cities, medium scaled cities which had qualification of regional commercial center that it should be analyzed in detail enable to form our study. In the mentioned period in these three cities, how the domestic trade was run, with whom, on which routes and trade nets which goods indexed, in which conditions, which economic income balance was based, how it was carried out were discussed. It is determined that among of these cities, Konya and Ayntab had advantages about geographical position and transportation opportunities, as for Ankara was a centre of which had a large trade area, got trade product, produced and distributed. Also the 18th century involved the period which assumed of recession process of Ottoman Empire. When taking into account the conditions and also in these cities which we take, in the manner of examples which we found, it is obvious that Ottoman Empire was continuing to maintain its entity with dynamism in the capacity of domestic trade and the policy which they followed. It is possible to evaluate that as a part of also this policy, besides foreign trades, local traders played on active role in commercial activities and also was being supported at state. In our study, related the three cities which take part within archival resources, business data was reached by researching 131 Şer'iyye registers. Besides that reference books, travel diaries of domestic or foreign itinerants, thesis and article studies also symposium notices were exploited. Key words: Domestic Trade, Economics, Merchant, Şer'iyye registers, Trade Routes.