Bekir Sıdkî Efendi’nin Fezâil-i Menâsik-i Hac adlı eseri üzerine bir inceleme

Abstract

İslam dini’nin beş temel şartından olan hac, fıkhî çalışmaların konusu olduğu gibi, edebî mahsullerin de farklı vesilelerle konusu edilmiştir. Hacnâme veya menazilnâme tarzında yazılan edebî eserlerin yanı sıra hac esnasında uyulması gereken kuralları ele alan “menâsik-i hac”lar da yazılmıştır. Bu ürünlerin yazılma amacı, hac vazifesi için kutsal topraklara giden hacı adayını, hac esnasında uyması gereken kurallar, emir ve yasaklar konusunda bilgilendirmektir. Bu amaçla yazılan eserlerden biri de 1110/1911 yılında Bekir Sıdkî Efendi tarafından mensur-manzum biçimde yazılan Fezâil-i Menâsik-i Hac isimli eserdir. Edebî, biyografik ve bibliyografik kaynaklarda yapılan araştırmalar neticesinde çalışmanın müellifi hakkında yeterli bilgi bulunamamıştır. Müellif, mensur mukaddimede, dünyada yaşanan sorunlara karşın Müslümanlarının içinde bulundukları ataleti, tembelliği ve dünya devletlerinin Müslümanlara yapmış oldukları zulmü ele almıştır. Fezâil-i Menâsik-i Hac adlı eserin 30 beyitlik manzum bölümünde ise haccın şartları, farzları, vacipleri ve sünnetleri hususunda kimi bilgilere yer vermiştir. Eserin son kısmında ise Birinci Dünya Savaşı öncesinde İtalyanlarla yaşanan sorunların neticesinde Osmanlı Devleti’ne ait gemilere saldırılması ve bu esnada sivilleri taşıyan gemilerin vurulması veya batırılması sonucunda vefat eden hacı adayları için yazılmış bir mersiye yer almaktadır. Matbu olan metin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda Bel. Os. K. 05154‘te kayıtlı olup toplamda 16 sayfadan meydana gelmektedir. Çalışmamızda ilkin menâsik kavramı ve menâsik-i haclar ile ilgili literatüre yer verilmiştir. Akabinde eserin müellifi ile ilgili tespitler paylaşılmıştır. İlgili eser incelenmiş ve eserin transkripsiyonlu metni ortaya konmuştur.

Hajj, which is one of the five basic conditions of Islam, is the subject of fiqh works, as well as literary works on different occasions. Besides the literary Works written in the style of hajnâme or menazilnâme, the Works dealing with the rules to be followed during the pilgrimage are also named as “menâsik-i haj”. The purpose of writing these works is to inform the pilgrims who go to the holy lands for the duty of pilgrimage,about the rules, orders and prohibitions that must be followed during the pilgrimage. One of the Works written by Master Bekir Sıtkı for this purpose in 1110/1911 is the work written in prose poem. As a result of the researches made from the sources, sufficient information about the author of the work could not be found. In the preliminary of the work, the author discussed the inertia and laziness of all the world’s Muslims and the cruelty of the world states. In the poem of 30 couplets called Menâsik-i Hajj, s/he included some information about the conditions, fards, wajibs and sunnahs of the hajj. In the last part of the work, there is an elegy written for the pilgrims who died as a result of the attacks to the Ottoman state ships as a result of the problems had with the Italians before the First World War and the shooting or sinking of some civilian ships in the meantime. The work is in the Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library and registered in Bel.Os.K. 05154. The work is between the pages of 3-16. In our study, generally, literature on the concept of menâsik and menâsik-i hajis is included. Subsequently, the determinations about the author of the work were shared. The work has been examined and the transcribed text of the work has been presented.