Yeni veriler ışığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağ kültürü

Abstract

Orta Batı Anadolu bölgesi, kuzeyde Bakırçay, güneyde Büyük Menderes, batıda Ege Denizi, doğuda Afyon ili arasında yer almaktadır. Bölgedeki Neolitik yerleşimlerin MÖ 6. binyılın ilk çeyreğinde sona erdiği anlaşılmaktadır. Terk edilen topraklara binyılın ortalarında tamamıyla farklı bir kültüre sahip toplulukların yerleştiği görülmektedir. Bu gelişmeyle başlayan Kalkolitik Çağ, Erken, Orta ve Geç olmak üzere üç dönem içeren uzun bir kültür sürecidir. Kalkolitik keramik Neolitik keramiğe kıyasla daha az estetik olup, yüzey işlenişinde perdah, astara göre daha fazla öneme sahiptir. Yüzey renklerinde kahverengi ve gri tonların yaygın olduğu bu keramik, ana özelliklerini süreç boyunca korumuştur. Hakim kap formlarının her dönemde değişmesine karşın, mahmuzlu kulplar, kaba özel kaplar ve perdah bezeme, süreç boyunca görülen karakteristik unsurlardır. MÖ 5. binyılın ortalarına kadar devam eden Erken dönemde tarım ve hayvancılığa dayalı bir yaşam biçimi hâkimdir. Kabaca MÖ 5. binyılın ikinci yarısına tarihlenen Orta Kalkolitik dönemde madencilik alanında gelişme kaydedildiği ve döküm yoluyla metal alet yapımına başlandığı anlaşılmaktadır. MÖ 4. binyıla tarihlenen Geç Kalkolitik dönemde tarımsal üretimin arttığı ve metal alet kullanımının yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir. Erken Tunç Çağı’na geçiş safhasında keramikte yeni formlar ortaya çıkmakta ve Erken Tunç Çağı I döneminde yaygınlaşmaktadır. Bu yeni dönem keramiği Kalkolitik geleneğe bağlı olarak gelişmiştir.