Sovyet Rusya'nın Kuzey Azerbaycan politikası "Odlu Yurt" mecmuasına yansıyanlar (1929-1931)

Abstract

Ruslar'ın Azerbaycan'a ilgisi eski zamanlara dayanmaktadır. Ticaret vasıtası ile geldikleri Azerbaycan topraklarına 1820 yılından itibaren işgal amaçlı saldırılarda bulunmuşlardır. Türk Hanlıklarının güçsüz olması, Devlet-i Aliye'nin iç ve dış politikadaki sıkıntıları, Çarlık Rusya'nın ve İran'ın taarruzlarını arttırmıştır. 1828 Türkmençay Anlaşması ile Ruslar ve Farslar Azerbaycan topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardır. Güney Azerbaycan İran'a, Kuzey Azerbaycan Çarlık Rusya'ya verilmiştir. Çarlık Rusya'nın 1917'de Bolşevik Rusya'ya devrolması ile gelen özgürlük ortamında, 28 Mayıs 1918 yılında, Milli Azerbaycan Cumhuriyeti, Müsavat Partisi lideri Mehmet Emin Resulzade ve Türk aydınlarının çalışmaları sonucu ilan edilmiştir. Ancak 1920 yılına gelindiğinde sömürge kaynağını kaybetmek istemeyen Ruslar, 23 ay süren istiklali söndürmüşlerdir. Kızıl Ordu Azerbaycan'da katliamlara girişmiş, baskı ve şiddetin hâkim olduğu dönem başlamıştır. Müsavat Partisi lideri ve temsilcileri baskı altına alınmış, bir kısmı katledilmiş bir kısmı sürgün edilmiştir. Mehmet Emin Resulzade ise Moskova'da esir hayatı yaşamaya mahkûm edilmiştir. 1922 yılında Moskova'dan kaçan Resulzade, Türk İslam âleminin merkezi pay-i taht İstanbul'a gelmiştir. İstanbul'da işgale karşı birlik ve destek oluşturmak için harekete geçmiştir. Basın- yayın faaliyetlerine önem veren Resulzade, birçok kitap ve dergi yayımlayarak işgal altındaki Azerbaycan'a istiklali, milli hars ve milli mefkûrelerini hatırlatmış ve Rusların zulümlerini dünyaya duyurmaya çalışmıştır. İstilanın dokuzuncu yılında yayımlanan Odlu Yurt Mecmuası'da bu amaca hizmet maksadıyla yayımlanmış önemli bir dergi olmuştur.

Russian concern with Azerbaijan dates back to old times. They started invasion aimed attacks to Azerbaijan lands since 1820, where they had come by means of trade. The wakeness of Turkish Khanates, The Devlet-i Ali's troubles in domestic and foregn policies raised Tsarist Russia and Iran attacks to Azerbaijan. Russian and Persias shared Azerbaijan lands between themselves with 1828 Türkmençey Accord. North Azerbaijan was given to Tsarist Russian, South Azerbaijan was given to Iran. In the climate of freedom by transformation of Tsarist Russian to Bolshevik Russian in 1917, Noutional Azerbaijan Republic was proclaimed in 28 May 1918 by the labor of the leader of Musavat Party Mehmet Emin Resulzade Turkısh intellectuals. However, when it came to 1920 Russians, who didn't want to lose to source of colony extingwished 23 months lasted freedom. Redarmy began to massacre in Azerbaijan and anera af opperasion and violence started. The leader and represantadives of Musavat Party were suppressed, some were killed and same were exiled. Mehmet Emin Resulzade was sentenced to live as a capture in Moscow. Escapling from Moscow in 1922, Mehmet Emin Resulzade came to the capital city Istanbul which was the center of Turk-İslam World. He took action in Istanbul form support and unity against the inwasion. Empahasizing media activitiy, Resulzade reminded nasional culture and idealy to Azerbaijan under inovasion, tried to announce Russian despotizm to the World. Odlu Yurt Mecmuası published in the 9th year of invasion was an importent magazine which was published to serve for this aim.