Meşrutiyet döneminde İslam aile hukuku ekseninde yapılan tartışmalar

Abstract

Osmanlıda "anayasalı ve meclisli saltanat-hilafet rejimi" olarak tanımlanan meşrutiyet kelimesi genel olarak 1876 ve 1922 yılları arasındaki dönem olarak ifade edilmiştir. Ayrıca 1876'dan 1878 yılına kadar ki dönem I. Meşrutiyet, 1908'den 1922 yılına kadarki dönem II. Meşrutiyet olarak sınıflandırılmıştır. Tanzimat döneminde temelleri atılan yenileşme ve modernleşme düşüncelerinin yavaş yavaş filizlendiği I. Meşrutiyet döneminde tartışmaların çok yoğun olmadığı hararetli tartışmaların II. meşrutiyet dönemine saklandığı görülmüştür. Bu sebeple de tezimizin ana konusunu II. Meşrutiyet dönemi ve bu dönemde yapılan tartışmalar oluşturmaktadır. II. Meşrutiyet dönemi içerisinde yapılan tartışmaların modernleşme ve feminizmin etkisiyle daha çok kadın üzerinden yapıldığı, kadının hak ve adalet arayışı içerisinde olduğu görülmüştür. Tartışmaların dönemin gazete ve dergileri üzerinde yapılmış olması moderniteden en çok aristokrat kesimin etkilendiğini göstermektedir. Kanun ve kararnamelere baktığımız zaman ise dönemi içerisinde hangi fikir akımı etkili ise onun düşüncelerinin kanun maddeleri arasında yer aldığı görülmektedir. Ayrıca günümüz dünyasında da hala bu dönemin fikir akımlarının etkisinin devam ettiği inkâr edilemez bir gerçektir. Bu çalışmada Osmanlıyı toplumsal, ekonomik, ailevi ve dini konular başta olmak üzere ilmi perspektifden bakıp incelemek amacıyla; Meşrutiyet Döneminde yaşanılan yoğun tartışmaların, din-hukuk ilişkisi içerisinde incelemesi yapılmıştır. İslam aile hukuku (nikâh ve talak) eksenli yapılan tartışmalara yer verilmiş, ayrıca yapılan tartışmaların kararname ve kanunlara yansıyıp yansımadığı da incelenerek hukuksal zemin üzerinde tartışılmıştır. Çalışmamız kapsamında tümdengelim tekniğiyle araştırma yapılmış olup bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılmıştır. Dönemi içerisinde tartışılan konular daha çok modernleşme etrafında şekillendiği için sosyoloji bilim dalının verilerinden faydalanma yoluna gidilmiş ve bu vesileyle de disiplinler arası zeminde de istifade edilebilir düzeyde çalışma ve araştırma yapılmıştır.

The word constitutionalism, which was defined as "the regime of the sultanate-caliphate with a constitution and parliament" in the Ottoman Empire, was generally expressed as the period between 1876 and 1922. In addition, the period from 1876 to 1878, the 1st Constitutional Monarchy, the period from 1908 to 1922, II. It is classified as a Constitutional Monarchy. During the First Constitutional Monarchy, when the ideas of innovation and modernization, the foundations of which were laid during the Tanzimat period, were gradually sprouting, heated debates were not intense. It was seen that it was hiding in the constitutional period. It has been observed that the discussions during the Constitutional Monarchy were mostly focused on women, with the effect of modernization and feminism, and that women were in search of rights and justice. The fact that the discussions were made on the newspapers and magazines of the period shows that the aristocratic segment was most affected by modernity. When we look at laws and decrees, it is seen that whichever current of thought was influential during the period, his thoughts were among the laws. In addition, it is an undeniable fact that the influence of the intellectual currents of this period still continues in today's world. In this study, in order to examine the Ottomans from a scientific perspective, especially social, economic, family and religious issues; The intense debates experienced during the Constitutional Monarchy were examined within the relationship between religion and law. More specifically, discussions on marriage and talaq were included in the Islamic family law, and also, whether the discussions were reflected in the decree and laws were discussed on the legal ground. Within the scope of our study, research was conducted with deductive technique and scientific research methods and techniques were used. Since the topics discussed in the period were mostly shaped around modernization, the data of the sociology discipline were used and thus, a level of exploitation and research was carried out on the interdisciplinary ground.