Gaziantep Alevi kültürü ve İmam Musa Kazım Ocağı

Abstract

Alevi inanç sistemi içerisinde ocak yapılanması inanç mensubu olan dede/talip ilişkisi bakımından sosyal, ekonomik, hukuki ve dini bağlamda otokontrol vazifesi görmektedir. Bu bakımdan Aleviliğin iç dinamiklerinin tespit edilmesi ve yöresel farklılıkların ortaya çıkarılabilmesi için Alevi ocak yapılanması üzerine durulması gereklidir. Gaziantep Alevi Kültürü ve İmam Musa Kazım Ocağı adlı çalışmada Gaziantep'te bulunan Alevi ocaklarının tarihsel boyutu ve coğrafi dağılımı ele alınmış olup İmam Musa Kazım Ocağı ve bu ocağa bağlı talip topluluklarının ritüel çeşitliği tespit edilerek incelenmiştir. İmam Musa Kazım Ocağının hiyerarşik örgütlenmesi, inançsal hinterlandı, ritüel yapısı, hiyerarşik yapının ritüellere etkisi, ocağa bağlı toplulukların geçirdikleri değişim ve dönüşümler çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Bu çalışmada İmam Musa Kazım Ocağının seçilmesinde bilimsel araştırmalara sınırlı düzeyde konu olmalarının yanında inanç ve uygulamalarını güçlü bir biçimde geleneksel formunda devam ettirmeleri etkili olmuştur. Mikro bir çalışma olmasına rağmen kültürel kodları anlama ve değerlendirmeye yönelik boyutu bu çalışmayı önemli kılmaktadır. Bu bakımdan tez ritüel üzerine konumlandırılmıştır. Özellikle söz konusu inanca mensup kişi ve topluluğun sadece cem ritüeli değil aynı zamanda geçiş ve ziyaret ritüelleri de çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Dolayısıyla incelemede cem, geçiş ve ziyaret ritüelleri altında bir ocağın üç sacayağı şeklinde ifade edilebilecek bir yapı üzerine durulmuştur. Temelde bu şekilde inşa edilen çalışma Alevi inancının genelini kapsayan ve inanç içerisinde karşılığı olan bilimsel bir bakış açısıyla akademik bir bilgi üretmeyi amaçlamıştır. Söz konusu çalışmada kullanılan yöntemin sağlıklı sonuçlar vermesi için gerek literatür taraması gerekse saha araştırması eş zamanlı gerçekleştirilmiştir. Bu sayede elde edilen verilerin yazılı kaynaklarla benzer ve farklı yönleri tespit edilmiş ve bunlar çalışmanın ilgili yerlerinde irdelenmiştir. Alan araştırmasında Alevi inancına bağlı dede ve talip topluluklarının ezoterik yapısından dolayı görüşme ve mülakat yöntemi tercih edilmiştir. Bu sayede çalışmada nicelik ve nitelik açısından tutarlı sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır.

In the Alevi belief system, the structuring of the hearth functions as an autocontrol in the social, economic, legal and religious context in terms of the dede/aspirant relationship. In this respect, it is necessary to be focused on the Alevi hearth structuring in order to determine the internal dynamics of Alevism and to reveal the regional differences. In the study titled Gaziantep Alevi Culture and Imam Musa Kazım Hearth, the historical size and geographical distribution of the Alevi hearths in Gaziantep were discussed, and the ritual diversity of the Imam Musa Kazım Hearth and the aspirant communities connected to this hearth was determined and examined. The hierarchical organization of Imam Musa Kazim Hearth, its religious hinterland, its ritual structure, the effect of hierarchical structure on rituals, the changes and transformations of communities affiliated to the hearth form the basis of our study. In this study, the selection of Imam Musa Kazım Hearth was influential in the fact that they were the subject of limited scientific research, and that they strongly continued their beliefs and practices in their traditional form. Although it is a micro study, its dimension of understanding and evaluating cultural codes makes this study important. In this respect, the thesis is positioned on ritual. In particular, not only the cem ritual of the person and the community, but also the transition and visitation rituals constituted the subject of the study. Therefore, in the study, a structure that can be expressed as three trivets of a hearth under the cem, transition and visit rituals has been focused on. The study, which was basically built in this way, aimed to produce an academic knowledge with a scientific point of view that covers the general Alevi belief and corresponds to the belief. In order for the method used in the said study to give healthy results, both literature review and field research were carried out simultaneously. In this way, the similar and different aspects of the data obtained with the written sources were determined and these were examined in the relevant parts of the study. In the field research, interview and interview method wereas preferred due to the esoteric structure of the dede and aspirant communities affiliated with the Alevi faith. In this way, it was tried to obtain consistent results in terms of quantity and quality in the study.