Mühimme defterlerine göre XVI. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nde vergi muâfiyeti: Köprücülük örneği

Abstract

Bu makalede Osmanlı Devleti‟nin XVI. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliklerinde uyguladığı vergi muâfiyetinin sebepleri, muâfiyet verdiği vergiler, devletin ve halkın muâfiyete bakıĢı Mühimme Defterleri‟nden tespit edilen hükümler doğrultusunda köprücülük örneğinde incelenmeye çalıĢılmıĢtır. Bu cümleden olmak üzere bu makalenin konusunu köprülerin inĢa edilmesi, bakımı ve tamiri, köprücülerin görevleri ve bu göreve atanma prosedürleri, köprücülerin muâfiyet prosedürü, muâf oldukları vergiler ve köprücülerin vergi muafiyeti konusunda yapılan suistimaller oluĢturmaktadır. Köprücülerin görevi köprülerin bakımını, tamirini yapmak ve yolcuların güvenliğini sağlamaktı. Osmanlı Devleti, köprücülere bu stratejik hizmetleri karĢılığında vergi muâfiyeti tanımıĢtı. Devletin XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaĢadığı ekonomik ve sosyal sıkıntılar halkın vergi vermemek için gerekli olmayan yerlere köprü inĢa etmelerine ve köprücü olduklarını iddia etmelerine yol açtığı gibi köprücülerin görevlerini yerine getirmemelerine de sebep olmuĢtur. Makalenin kaynağını oluĢturan Mühime Defterlerine Divân-ı Hümâyun‟da alınan kararlar kaydedilirdi. Bu sebeple Mühimme Defterleri, Osmanlı Devleti‟nin siyasi, içtimai, askerî ve iktisadi yapısı hakkında önemli bir kaynaktır

Ġn this article, it has been aimed to examine, on the köprücülük and in accordance with the decrees contained in Mühimme defters, the reasons behind the tax exemption applied by the Ottoman State for Anatolian and Rumelian Provinces in the second half of the XVIth century, as well as the types of exempted taxes and the perception of state and society towards tax exemption.Therefore, the subject of this article covers the establishment of bridges, maintenance and repair of the bridges, the duties of the köprücü, exemption procedure of köprücü, tax exemptions which köprücü was subjected to and the abuse of tax exemption of the köprücü. The duties of the köprücü were to maintenance and repair to the bridges and provided the safety of the passengers. The Ottoman State had granted tax exemption for the „köprücü‟ who carried out a strategic mission, in return of his service. The economic and social depression encountered by the Ottoman State throughout the second half of the XVIth century have led the people to claim themselves being köprücü to avoid tax charge, and led to köprücü failure to fulfill his duties. The Mühimme defters on which the decisions taken in the Divân-ı Hümâyun have been recorded are some important resources concerning the political, social, economical and military structure of the Ottoman State.