Madde bağımlılarına yönelik etiketleme olgusunun yardım etme davranışı çerçevesinde değerlendirilmesi: Ankara Ulus ve Etlik örneklemi

Abstract

Çalışmada madde bağımlılarına yönelik etiketleme olgusunun, yardım etme davranışına etkileri; empati, ön yargı ve sosyal kontrol kavramları bağlamında değerlendirilmiştir. Bireylerin temas ve fark etme sonucunda tanımlamalarıyla etiketledikleri madde bağımlısı bireylere yönelik yargıları ve bu yargılar sonucunda onlara yönelik davranış inşaları, bu inşaların yardım etme çerçevesinde değerlendirilmesi araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Konu ele alınırken Becker'in etiketleme ve Goffman'ın damgalama kuramlarından yararlanılmıştır. Madde bağımlılığı toplumsal normlara aykırı bir davranış olarak nitelendirilmektedir ve toplum içerisinde madde bağımlılığı sapma davranışı olarak değerlendirilmekte ayrıca etiketlenmektedir. Toplumda beraber yaşamanın getirisiyle toplumsal normlar süregelmektedir. Birey toplumsal normlara uyum sağlarken, normların oluşumunda da inşacı bir roldedir. Normlara uygunluğu denetleyen mekanizma sosyal kontroldür. Çalışma açısından sosyal kontrol iki farklı perspektiften değerlendirilmiştir. Öncelikle bağımlılara yardım etme sürecinde çevredeki bireylerin fikirlerinin belirleyiciliği değerlendirilirken sonrasında katılımcıların yardım etme sürecinde çevresine yönelik fikirleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın yöntemini nitel araştırma yöntemi oluşturmaktadır. Örneklem belirleme tekniği olarak amaçsal örneklem seçilmiştir. Ankara'nın iki kalabalık semti olan Ulus ve Etlik de esnaflık yapan bireyler örneklem olarak tercih edilmiştir. Öncelikle Ulus ve Etlik semtleri heterojen ve nüfus yoğunluğu fazla olan semtlerdir. Burada çalışan esnaflar gün içerisinde birçok kişi ile karşılaşmaktadırlar. Bundan dolayı madde bağımlıları ile temas etme ihtimalleri daha yüksek olduğundan örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem grubu ileveri toplama tekniği olarak derinlemesine yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, kişilerin jest ve mimiklerini gözlemleme, not alma, (izinleri dâhilinde) ses kaydetme tekniklerinden yararlanılmıştır. Toplanan veriler tematik kodlamalar ile analiz edilmiştir. Çalışmada uyuşturucu madde bağımlılarının toplum içerisinde, saldırgan, suçlu, hırsız, güvenilmez gibi etiketlendiği sonucuna varılmıştır. Etiketleme olgusu çerçevesinde katılımcıların, bağımlılara yönelik tavırları değerlendirilmiştir. Örneğin etiketledikleri bağımlılarla iletişim kurmama, ticaret yapmama gibi davranışlar sergileyeceklerini belirtirken bağımlılara yönelik sosyal sınır söz konusudur. Bu noktada katılımcıların etiketleme olgusu dâhilinde, bağımlılara yönelik yardım etme istenci değerlendirilmiştir.

In the study, the effects of labeling for substance addicts on helping behavior; evaluated in the context of empathy, prejudice and social control concepts. While discussing the subject, Becker's labeling and Goffman's stigmatization theories were used. Substance addiction is described as a behavior contrary to social norms, and substance addiction in society is considered as deviant behavior and is also labeled. Social norms continue with the return of living together in society. While the individual adapts to social norms, he also plays a constructive role in the formation of norms. The mechanism that controls compliance with norms is social control. In terms of the study, social control was evaluated from two different perspectives. First of all, while the determination of the opinions of the individuals in the environment in the process of helping the addicts was evaluated, then the opinions of the participants about the environment in the helping process were evaluated. The method of the study is the qualitative research method. Purposive sampling was chosen as the sampling technique. Individuals engaged in tradesmanship in Ulus and Etlik, two crowded districts of Ankara, were chosen as samples. First of all, Ulus and Etlik districts are heterogeneous and have a high population density. The shopkeepers working here encounter many people during the day. Therefore, they were chosen as a sample because they are more likely to come into contact with substance addicts. In-depth face-to-face interviews were conducted with the sample group as a data collection technique. In the study, the techniques of observing the gestures and mimics of the people, taking notes and recording voices (within their permission) were used. The collected data were analyzed with thematic coding. In the study, it was concluded that drug addicts are labeled as aggressive, criminal, thief, and unreliable in the society. Within the framework of the labeling phenomenon, the attitudes of the participants towards the addicts were evaluated. For example, while they state that they will exhibit behaviors such as not communicating or trading with the addicts they label, there is a social limit for addicts. At this point, participants' willingness to help addicts was evaluated within the context of labeling.