Edebiyat ve ideoloji: 1917 sonrası Sovyet edebiyatında kimlik yozlaşması -Kazak edebiyatı örneği-

Abstract

Bu çalışma, 25 Ekim 1917 yılında gerçekleşen sosyalist devrim sonrasında kurulan Sovyetler Birliğinin tek partisi Komünist Partinin belirlediği ilkeler esasında ortaya çıkarılan Sovyet edebiyatının Kazakistan sahasında millî-kültürel kimliği tahrip etmeyi hedefleyen yaklaşımı hakkındadır. Çalışmada Sovyet yönetiminin yeni düzen inşasında insanları köle misali kullanmak amacıyla edebiyatı silah olarak devreye soktukları ileri sürülmüştür. Komünist ideoloji ilkeleri doğrultusunda Kazak Sovyet edebiyatının millî ve kültürel kimlik yozlaştırma aracı olan propagandist metinler incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, yönetim ideolojisinin Sovyet edebiyatının tarihsel sürecinde edebiyata nasıl ve hangi biçimde yansıdığını göstermektir. Çalışmada ideoloji kavramı ve Sovyet ideolojisinin özellikleri ortaya konulmuş, ideolojinin edebiyatla ilişkisi ve ideolojik edebiyatın nitelikleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca devrim öncesinde Kazak edebiyatının durumu ve söz konusu edebiyata dönem ideolojilerinin etkisi, milliyetçi edebiyatın ortaya çıkışı incelenmiştir. Çalışmada kimlik kavramı, devrimler ve devrimcilerin kimlik sorunları, Sovyet yönetiminin yeni kimlik inşasındaki gayretleri ve Kazak aydınlarının yozlaştırılmış millî kimliği onarma çabalarından bahsedilmiştir. Çalışmada esas araştırma konumuz olan Sovyet yönetiminin edebiyat aracılığıyla kimlik yozlaştırma yöntemleri ele alınmıştır. Tezimizde Sovyet ideolojisinin devrim öncesi edebiyata bakış açısı ve onun kurmaca metinlerdeki yansıması eski düzenle iş birliği yapan beyler ve hanlar, kendilerini yenileyememiş din adamları, çar hükümeti ile Bolşevikler arasında kalan milliyetçiler, devrimci bilinçten yoksun halk şeklinde vuku bulup, Müslüman Türk kimliğinin tahrip etme yöntemleri tespit edilmiştir. Sovyet edebiyatı kuramcılarının öne sürdüğü devrimci romantizm ile sosyalist realizm yöntemleriyle müspet kahraman oluşturularak ideal komünist tip ile millî kimliği karşı karşıya getirdiği saptanmıştır. Türk kadınlarının kültürel değerlerini değiştirmeye zorlayan ideolojik söylem incelenmiştir. Sovyet ideolojisinin potansiyel düşmanları olarak gördüğü kapitalizm, kolonyalizm, faşizm ve inanç sistemlerinin eleştirilen yönlerinin edebiyata nasıl yansıdığı irdelenmiştir. Halkların kardeşliği ve hümanizm propagandasının kimlik tahribatına tesirleri üzerinde durulmuştur. Çalışmada Kazak Sovyet edebiyatının ideolojik baskı altında millî kimlik tahribatına sebep olduğu nedenler araştırılmıştır.

This study is about the approach of Soviet literature created on the basis of the principles determined by the Communist Party, the only party of the Soviet Union, that was established after the socialist revolution on October 25, 1917, that aims to destroy the national-cultural identity in Kazakhstan. In the study, it is argued that the Soviet administration used literature as a weapon in order to use people efficiently in the construction of the new order. Propagandist texts that served as the means of degenerating the national and cultural identity of Kazakh Soviet literature were examined in line with the principles of communist ideology. The aim of this study is to show ways and forms the ideology of the country's government was reflected to the literature in the historical process of Soviet literature. In this study, the concept of ideology and the characteristics of the Soviet ideology were revealed; the relationship of ideology with literature and the characteristics of ideological literature were emphasized. In addition, the status of Kazakh literature before the revolution and the effect of the ideological period on it, the emergence of nationalist literature were examined. The work mentions the concept of identity, revolutions and the identity problems of revolutionaries, the efforts of the Soviet administration in the construction of a new identity, and the efforts of Kazakh intellectuals to repair the degenerated national identity. Finally, Soviet administration identity degeneration methods through literature, which is the main subject of our study, are discussed. In this section, the point of view on literature before the Soviet ideology revolution and its reflection in fictional texts took place in the form of leaders and khans who cooperated with the pre-revolutionary order, priesthood who could not renew themselves, nationalists caught between the Tsar government and the Bolsheviks, occurred in the form of a people without revolutionary consciousness and the destruction of the Muslim Turkish identity studies have been identified. It was determined that the ideal class and national identity is confronted by the example / positive hero of the methods of revolutionary romanticism and socialist realism proposed by Soviet literary theorists. The ideological discourse that forces Turkish women to change their cultural values has been examined. The ways of reflection to literature by criticizing aspects of capitalism, colonialism, fascism and belief systems, that are considered as potential enemies of Soviet ideology, has been examined. The brotherhood of peoples and the influence of humanism propaganda on the destruction of identity are emphasized. In the current study, the reasons of the national identity destruction by Kazakh Soviet literature caused under ideological pressure were investigated.