Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında yer alan dinleme etkinliklerinin dil öğrenme stratejileri açısından incelenmesi

Abstract

Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin temel amaçlarından biri öğrencilere dinleme, okuma, yazma ve konuşma gibi temel dil becerilerini kazandırmaktır. Bu beceriler arasında dinleme becerisinin ayrı bir yeri ve önemi vardır çünkü ana dil öğretiminde olduğu gibi yabancı dil öğretiminde de dinleme en çok maruz kalınan beceri alanlarından biridir. Dinleme dil becerilerinin temelini oluşturur ve bu temelin sağlam atılmasıyla diğer temel beceriler sağlam bir şekilde inşa edilebilir. Dinleme becerisinin geliştirilmesinde öğretmen kadar öğrenciye de önemli roller düşmektedir. Özellikle son yıllarda yabancı veya ikinci dil öğretimi söz konusu olduğunda öğretmenin hedef dili nasıl öğrettiğinden çok öğrencinin bunu ne şekilde öğrendiği önem kazanmaya başlamıştır. Bu nedenle öğrencinin kendine uygun dil öğrenme stratejileri seçmesi ön plana çıkmaktadır. Öğrenci bu süreçte dil öğrenimine dayalı bir takım stratejiler kullanarak dinlemeye yönelik performansını artırabilir. Bunun için ise dinleme öğretimi yaptırılırken uygulanacak etkinliklerin dil öğrenme stratejileri kullanımına uygun olması gerekmektedir. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Türkiye'de çeşitli enstitüler ve dil öğretim merkezleri tarafından kullanılan kitaplar arasından seçilmiş 5 yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitabının dinleme etkinlikleri Oxford'un (1990) dil öğrenme stratejileri sınıflandırmasının alt boyutlarına göre incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Araştırmanın bu aşamasında Oxford'un (1990) dil öğrenme stratejileri sınıflandırmasının alt boyutlarına uygun kontrol listeleri oluşturulmuş ve dinleme etkinliklerinin tümü bu listeler yardımıyla incelenerek bulgulara ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, üç uzman tarafından kontrol edilerek geçerliliği sağlanmıştır. Araştırma sonucuna göre incelenen tüm kitaplar karşılaştırıldığında kitaplar arasında toplam strateji sayıları göz önünde bulundurulduğunda en fazla bilişsel stratejilere (f=135) ikinci sırada üst bilişsel stratejilere (f=85) üçüncü sırada bellek stratejilerine (f=32) dördüncü sırada telafi stratejilerine(f=10) ve son olarak sosyal stratejilere (f=7) yer verildiği tespit edilmiştir. İncelenen kitapların hiçbirinde duyuşsal stratejilere rastlanmamıştır. Anahtar Kelimeler: Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, ders kitabı, dinleme, dil öğrenme stratejileri

One of the main purposes of teaching Turkish as a foreign language is to make the students gain basic language skills such as listening, reading, writing and speaking. Among these skills, listening has a distinct place and importance because listening is one of the most exposed areas of skill in foreign languages as well as in mother tongue teaching. Listening is the basis of language skills and other skills can not be built powerfully without it. In the development of listening skills, students play important roles as well as teachers. In fact, and even particularly in recent years, foreign or second language teaching has begun to gain importance, not how the teacher teaches the target language, but how the learner learns it. For this reason, it is important for the student to choose appropriate language learning strategies. In this process, students can improve their listening performance by using a number of strategies based on language learning. For this purpose, the activities to be carried out should be appropriate for the use of language learning strategies. Document analysis technique was used in this qualitative research study. Listening activities of 5 Turkish language teaching text books used by various institutes and training centers in Turkey were examined and evaluated according to the sub-dimensions of Oxford's (1990) classification of language learning strategies. At this stage of the study, checklists appropriate to the sub-dimensions of Oxford's (1990) classification of language learning strategies were prepared. The findings obtained in this study was validated by 3 experts. According to the research results , when compared all the examined textbooks and thought the total number of the strategies cognitive strategies (f=135), metacognive strategies (f=85), memory strategies (f=32), compensation strategies (f=10) and finally social strategies (f=7) were used respectively. Affective strategies weren't encountered in the examined textbooks. Keywords: Teaching Turkish as a foreign language, textbook, listening, language learning strategies