Somut Olmayan Kültürel Miras bağlamında Koramaz Vadisi Dorak (Süzek) Taşı ve Dorak Yoğurdu yapım pratiği

Abstract

Kültür toplumların yaşam biçimlerini şekillendirmektedir. Son yıllarda teknolojik gelişmeler ve hızla artan tüketim araçlarındaki değişmeler insanları geleneksel üretim araçlarının dışına itmiştir. Kültürel bozulmanın önüne geçebilmek için UNESCO dünya genelinde çalışmalar yürütmektedir. Bu konuda UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirası korumak ve onu gelecek kuşaklara aktarmanın yollarını aramaktadır. Yaşayan İnsan Hazineleri Envanteri oluşturmak da bunlardan biridir. Çalışma konusunu içere Koramaz Vadisi UNESCO tarafından Geçici Kültürel Miras Listesine 2020 yılında alınmıştır. Koramaz Vadisi yerleşim yerlerinden biri de Ağırnas 'tır. Mimar Sinan'ın memleketi olan Ağırnas yüz yıllar boyu taş işçiliğinin merkezidir. Çalışmanın konusunu oluşturan Dorak (süzek) Taşı Ağırnas'tan çıkarılmakta ve burada üretilmektedir. Dorak (süzek) Taşı üretiminin son temsilcisi olan İsmail Yıldız doğma büyüme Ağırnaslı'dır. Çalışmanın amacı Dorak (süzek) Taşı ve Dorak Yoğurdu üretim pratiğinin Somut Olmayan Kültürel Miras bağlamında değerlendirilmesidir. Çalışmada, Dorak (süzek) Taşının çıkarma ve üretim aşamalarıyla; Dorak Yoğurdunun yapım pratiği Somut Olmayan Kültürel Miras kapsamında incelenmiş ve İsmail Yıldız'ın Dorak (süzek) Taşı ustalığı Yaşayan İnsan Hazineleri bağlamında uygunluk kriteri olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak; gözlem ve yarı yapılandırılmış görüşme formundan yararlanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. İsmail Yıldız'ın Dorak (süzek) Taşı ustalığı kültürel miras olarak gelecek kuşaklara aktarılması gerekli görülmüş ve Yaşayan İnsan Hazineleri Envanterine dahil edilmelidir. Buna ek olarak Ağırnas'ta Dorak (süzek) Taşı atölyesi kurulmalı ve yeni ustalar yetiştirilmelidir. Son olarak Dorak (süzek) Taşı Kayseri'nin Somut Olmayan Kültürel Miras Envanterine alınmalı, Dorak Yoğurdu coğrafi işareti alınarak bölgede istihdam alanı oluşturulmalı ve bu konuda Kayseri Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, Kayseri Valiliği ve yerel yönetimlerce iş birliğine gidilmelidir.

Culture shapes the lifestyles of societies. In recent years, technological developments and rapidly increasing changes in consumption tools have pushed people out of traditional means of production. To prevent cultural degradation, UNESCO carries out studies around the world. In this regard, UNESCO seeks ways to protect the Intangible Cultural Heritage and transfer it to future generations. Creating an Inventory of Living Human Treasures is one of them. Koramaz Valley, which includes the study subject, was included in the Temporary Cultural Heritage List by UNESCO in 2020. One of the settlements of Koramaz Valley is Ağırnas. The hometown of Mimar Sinan, Ağırnas has been the center of stonemasonry for centuries. Dorak (filter) Stone, which is the subject of the study, is extracted from Ağırnas and produced here. İsmail Yıldız, the last representative of Dorak (filter) Stone production, was born and raised in Ağırnaslı. The study aims to evaluate the production practice of Dorak (filter) Stone and Dorak Yoghurt in the context of Intangible Cultural Heritage. In the study, with the extraction and production stages of Dorak (filter) Stone; The production practice of Dorak Yoghurt was examined within the scope of Intangible Cultural Heritage and İsmail Yıldız's mastery of Dorak (filter) Stone was evaluated as a criterion of eligibility in the context of Living Human Treasures. In this study, case study, one of the qualitative research methods, was used. As a data collection tool in the research; observation and semi-structured interview form were used. The obtained data were analyzed using by descriptive analysis technique. İsmail Yıldız's Dorak (filter) Stone mastery was deemed necessary to be passed on to future generations as a cultural heritage and should be included in the Living Human Treasures Inventory. In addition, a Dorak (filter) Stone workshop should be established in Ağırnas and new masters should be trained. Finally, Dorak (filter) Stone should be included in the Intangible Cultural Heritage Inventory of Kayseri, an employment area should be created in the region by obtaining the geographical indication of Dorak Yoghurt, and cooperation should be made with the Kayseri Provincial Directorate of Culture and Tourism, Kayseri Governorship and local administrations.