Paternalist liderliğin psikolojik sözleşme ihlali üzerine etkisi: Algılanan örgütsel adaletin aracı rolü

Abstract

Örgütlerde etkililiği üzerinde anlaşmanın henüz sağlanamadığı paternalist liderlik, etkili olduğu örgütlerde bir o kadar olumlu sonuçlara yol açmaktadır. Örgütsel davranış literatüründe paternalist liderliğin tüm boyutları ile çalışanlar açısından psikolojik sözleşme ihlali arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkide algılanan örgütsel adaletin aracı rolünü inceleyen çalışmalara henüz rastlanılamamıştır. Bu doğrultuda bu araştırmanın amacı paternalist liderliğin psikolojik sözleşme ihlali üzerindeki etkisini ve bu etkide algılanan örgütsel adaletin aracı rolü oynayıp oynamadığını ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklemini Kayseri Organize Sanayi Bölgesi'ndeki (KOSB) imalat işletmelerinde çalışan 486 iş gören oluşturmaktadır (n = 486). Aycan (2006) tarafından geliştirilen paternalist liderlik ölçeği, Robinson ve Morrison (2000) tarafından geliştirilen psikolojik sözleşme ihlali ölçeği ve Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen örgütsel adalet ölçeğini içeren anket formu yardımıyla veriler toplanmıştır. Veriler Doğrulayıcı Faktör Analizi ve Kısmi En Küçük Kareler-Yapısal Eşitlik Modellemesi (KEKK-YEM) yardımıyla analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre paternalist liderliğin 'işyerinde aile ortamı yaratma', 'çalışanların iş dışı yaşamlarına katılım' ve 'statü hiyerarşisi ve otoriteyi sürdürme' boyutlarının algılanan örgütsel adaleti pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Algılanan örgütsel adaletin, psikolojik sözleşme ihlali üzerinde negatif etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Paternalist liderliğin 'astlardan sadakat ve saygı bekleme' boyutu, psikolojik sözleşme ihlali üzerinde pozitif yönde etkiye sahipken; paternalist liderliğin 'statü hiyerarşisi ve otoriteyi sürdürme' boyutunun, psikolojik sözleşme ihlali üzerinde negatif yönlü etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında algılanan örgütsel adaletin ve dağıtım, işlem ve etkileşim adaleti boyutlarının tamamının paternalist liderlik ile psikolojik sözleşme ihlali arasındaki ilişkide aracı etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Son olarak araştırmanın kısıtlarından bahsederek; yöneticilere, insan kaynakları uzmanlarına ve işverenlere araştırma bulgularına göre tavsiyede bulunulmuş ve gelecekte konuyla ilgili çalışma yapacak araştırmacılar için önerilere yer verilmiştir.

Paternalistic leadership, whose effectiveness has not yet been agreed upon in organizations, leads to positive results in organizations where it is effective. In the organizational behavior literature, studies examining the relationship between all dimensions of paternalistic leadership and psychological contract breach in terms of employees and the mediating role of perceived organizational justice in this relationship have not yet been found. In this direction, the aim of this research is to examine the effect of paternalistic leadership on psychological contract breach and whether perceived organizational justice plays a mediating role in this effect. The sample of this research consists of 486 workers working in manufacturing enterprises in Kayseri Organized Industrial zone (n=486). Data were collected with the help of a questionnaire including the paternalistic leadership scale developed by Aycan (2006), the psychological contract breach scale developed by Robinson and Morrison (2000), and the organizational justice scale developed by Niehoff and Moorman (1993). The data were analyzed with the help of Confirmatory Factor Analysis and Partial Least Squares-Structural Equation Modeling (PLS-SEM). According to the findings of this research, it was determined that the dimensions of paternalistic leadership 'creating a family atmosphere in the workplace', 'participating in the non-working lives of employees' and 'maintaining status hierarchy and authority' positively affect perceived organizational justice. Perceived organizational justice has been found to have a negative effect on psychological contract breach. While the 'expecting loyalty and respect from subordinates' dimension of paternalistic leadership has a positive effect on psychological contract breach; It has been determined that the 'status hierarchy and maintaining authority' dimension of paternalistic leadership has a negative effect on psychological contract breach. In addition, it has been determined that perceived organizational justice and all the distributive, procedural and interactional justice dimensions of its have a mediating effect on the relationship between paternalistic leadership and psychological contract breach. Finally, by mentioning the limitations of the research, recommendations were made to managers, human resources specialists and employers according to the research findings and suggestions were given for researchers who will work on the subject in the future.