Açık Söz Gazetesi'ne göre XX. yüzyıl başlarında İran

Abstract

1828 Türkmençay antlaşması ile ikiye bölünen Azerbaycan topraklarının kuzeyi Rusya, güneyi ise İran arasında paylaşılmıştır. Bu dönemden sonra Azerbaycan Türkleri bağımsızlıklarını kazanmak için ciddi mücadeleler vermiş ve bu mücadelelerle birlikte zulümlere de uğramıştır. Ancak hiçbir şey Türkleri yıldırmamış gerek siyasi gerekse basın yoluyla seslerini duyurmaya çalışmışlardır. 1911 yılında Azerbaycan'da cumhuriyet yolunda önemli bir adım atılmış ve Müsavat Partisi kurulmuştur. Müsavat Partisi'nin yayın organı olan 1915-1918 yılları arasında faaliyet gösteren Açık Söz gazetesi Azerbaycan halkına ulaşmada en büyük aracı olmuştur. Başta Mehmet Emin Resulzade olmak üzere önemli aydın topluluğunun yazılarıyla canlanan gazete halkın bilinçlenmesinde ve onların ihtiyaçlarının giderilmesinde önemli rol oynamıştır. Açık Söz Gazetesi'nin ilkesi Türkleşmek, İslamlaşmak ve Çağdaşlaşmak olmuştur. Türkçülük fikrinin gelişmesinde çok büyük rol oynamıştır. Gazete sadece Azerbaycan halkı için değil, Birinci Dünya Savaşı'nda yardıma muhtaç din ve ırk kardeşlerinin de sesini duyurmak için de çabalamıştır. Çalışmamızda Açık Söz Gazetesi'nin İran ile ilgili kısımları incelenmiştir. XX yüzyıl başlarında İngiltere ve Rusya arasında gizli bir anlaşmayla paylaşılan ve böylece üç kısıma bölünen İran oldukça kötü şartlarda Birinci Dünya Savaşı'na girmiştir. Tarafsız olduğunu ilan etse de İran toprakları savaş meydanına dönüşmüştür. Rusya ve İngiltere'nin İran topraklarında yaşayan Nasturiler, Ermeniler ve bazı Kürt topluluklarını kışkırtmasıyla Müslümanlara ve Türklere zulümler daha da artmıştır. 1917 Bolşevik İhtilali ile Rusya İran'dan çekileceğini duyurmuş, böylece İngiltere bölgenin tek gücü olarak kalmıştır. Her ne kadar ihtilalle Rusya İran topraklarından çekilse de Rus askerleri İngiltere tarafından tutulmuş, zulümler de devam etmiştir. Türkler için önemli bir kaynak olan Açık Söz Gazetesi'nden yararlanarak İran'ın siyasi, ekonomik ve toplumsal konuları ile ilgili bilgi edinmeye çalıştık.

The north of the Azerbaijan lands, which was divided into two with the 1828 Turkmenchay treaty, was shared between Russia and the south Iran. After this period, Azerbaijani Turks have fought serious struggles to gain their independence and have been subjected to persecution along with these struggles. However, nothing intimidated the Turks, they tried to make their voices heard both politically and through the press. In 1911, an important step was taken towards the republic in Azerbaijan and the Musavat Party was established. The newspaper Açık Söz, the publication organ of the Musavat Party, which was active between 1915 and 1918, became the biggest tool in reaching the people of Azerbaijan. The newspaper, which was revived with the articles of the important intellectual community, especially Mehmet Emin Resulzade, played an important role in raising the awareness of the people and meeting their needs. The principle of Açık Söz Newspaper has been to Turkism, Islamize and Contemporary. It played a great role in the development of the idea of ​​Turkism. The newspaper made an effort not only for the Azerbaijani people, but also to make the voices of religious and racial brothers and sisters in need of help heard during the First World War. In our study, parts of Açık Söz Newspaper about Iran were examined. At the beginning of the XX century, Iran, which was shared by a secret agreement between England and Russia and thus divided into three parts, entered the First World War under very bad conditions. Despite declaring that it is neutral, Iranian lands have turned into a battlefield. Persecution of Muslims and Turks increased even more as Russia and England provoked Nestorians, Armenians and some Kurdish communities living in Iran. With the 1917 Bolshevik Revolution, Russia announced that it would withdraw from Iran, so England remained the only power in the region. Although Russia withdrew from Iranian territory with the revolution, the Russian soldiers were kept by England and the persecution continued. We tried to obtain information about Iran's political, economic and social issues by making use of Açık Söz Newspaper, which is an important source for Turks.