Çağatay Türkçesinde yönelme hâli ekinin söz dizimsel ve anlam bilimsel görünümü

Basit öğe kaydını göster

dc.contributor.author Erdem Uçar, Filiz Meltem
dc.date.accessioned 2023-05-02T09:34:01Z
dc.date.available 2023-05-02T09:34:01Z
dc.date.issued 2023-03-30
dc.identifier.citation Erdem Uçar, F. M. (2023). ÇAĞATAY TÜRKÇESİNDE YÖNELME HÂLİ EKİNİN SÖZ DİZİMSEL VE ANLAM BİLİMSEL GÖRÜNÜMÜ . Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi , (55) , 43-78 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tdded/issue/76627/1276350 tr_TR
dc.identifier.issn 1301-0077
dc.identifier.uri http://hdl.handle.net/20.500.11787/8168
dc.description.abstract Dünyayı algılayış biçimimiz, zihnin süzgecinden geçtikten sonra dil ile somut hâle gelir. Duygu ve düşüncelerin ifadesi, dili oluşturan birimlerin söz dizimi kurallarına göre bir araya gelerek birbirleriyle etkileşimleri sonucu gerçekleşir. Ancak sınırlı sayıdaki dil birimlerinin sınırsız sayıdaki duygu ve düşünceleri ifade edebilmesinin imkânsızlığı, dil birimlerine birden fazla işlev yükleme zorunluluğunu ortaya çıkarır. Dilin çok işlevli birimlerinden biri de eklerdir. Ekler, kelimeler arasında kurdukları söz dizimsel ve anlam bilimsel ilişkilerle kelime grubu ve cümle biçiminde söz dizimsel yapıların oluşmasını sağlayan dil birimleridir. Türkçenin işlevsel dil birimlerinden olan hâl ekleri, isimlerle diğer kelimeler arasında bağlantı kurarak zaten tek başlarına bir anlam alanına sahip olan isimlerin aynı zamanda söz diziminin de bir parçası olmalarını sağlar. Hâl eklerinden biri olan yönelme hâli eki de temel işlevi olan yönelme, yaklaşma, yön bildirme işlevinin yanı sıra zaman, sebep, amaç, istek vb. anlam ilgileriyle sonuna geldiği kelimelerin cümlede söz dizimsel görevler üstlenmesini yani cümlenin yönetici ögesine bağlı bir tamlayıcı ögesi olmasını sağlar. Bu doğrultuda yönelme hâli ekinin Çağatay Türkçesindeki söz dizimsel ve anlam bilimsel işlevlerini tespit etmek amacıyla hazırlanan bu çalışmada, ekin anlam bilimsel işlevleri, kurduğu söz dizimsel yapılar doğrultusunda incelenmeye çalışılmıştır. Çağatay Türkçesiyle yazılmış eserlerde yönelme hâli ekinin başlıca görevi; isimleri, isim, fiil ve edat türünden kelimelere bağlayarak söz dizimsel görevler üstlenmesini yani cümlenin veya kelime grubunun zorunlu veya seçimlik bir ögesi olmasını sağlamaktır. Yönelme hâli eki, bu dönem eserlerinde yer, yön, yönelme bildiren, yaklaşma ifade eden temel işlevinin yanı sıra kelimeler arasında amaç, sebep, durum, zaman, içinlik, mahsusluk, mensupluk, görelik, değer, bedel, karşılık, üstünlük, karşılaştırma, vasıta, zamanda ve mekânda sınırlama, bulunma, çıkma gibi türlü anlam ilgileri oluşturmuştur. Ek, bu işlevlerini kimi zaman bağlandığı köre, ḳarşu, tėgrü, dėgin, dėginçe, tėgi vb. edatlarla birlikte yerine getirmiştir. tr_TR
dc.language.iso tur tr_TR
dc.publisher Türk Dil Kurumu tr_TR
dc.relation.isversionof 10.24155/tdk.2023.217 tr_TR
dc.rights info:eu-repo/semantics/openAccess tr_TR
dc.subject Türk dili tr_TR
dc.subject Çağatay Türkçesi tr_TR
dc.subject Hâl ekleri tr_TR
dc.subject Yönelme hâli eki tr_TR
dc.subject Çok işlevlilik tr_TR
dc.title Çağatay Türkçesinde yönelme hâli ekinin söz dizimsel ve anlam bilimsel görünümü tr_TR
dc.title.alternative Syntactic and semantic view of dative case suffix in chaghatai Turkish tr_TR
dc.type article tr_TR
dc.relation.journal Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi tr_TR
dc.contributor.department Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi/fen-edebiyat fakültesi/çağdaş Türk lehçeleri ve edebiyatları bölümü/güney-doğu Türk lehçeleri ve edebiyatları anabilim dalı tr_TR
dc.contributor.authorID 0000-0003-4690-4710 tr_TR
dc.contributor.authorID 49295 tr_TR
dc.identifier.issue 55 tr_TR
dc.identifier.startpage 43 tr_TR
dc.identifier.endpage 78 tr_TR


Bu öğenin dosyaları

Bu öğe aşağıdaki koleksiyon(lar)da görünmektedir.

Basit öğe kaydını göster