Âşık tarzı Türk Edebiyatında Kıbrıs destanları

Abstract

2023 yılı hem Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 100. yılı hem de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti’nin 40. yılını içine almaktadır. Bu sebeple hem Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 100. yılına hem de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti’nin 40. yılına armağan olarak bir kitap hazırlama düşüncesi sonucu elinizdeki bu kitap ortaya çıktı. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ile birlikte bağımsız yedi Türk devletinden biri olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), Türkiye için hem tarihî hem de stratejik öneme sahip bir ülkedir. Geçmişten günümüze kadar, ozanlar / âşıklar tarafından söylenen / yazılan Kıbrıs konulu binlerce şiir ortaya çıkmıştır. Bu şiirlerin bir kısmı plak ve ses bantlarında, bir kısmı gazete, dergi ve kitaplarda, bir kısmı radyo ve televizyon kanallarında, bir kısmı da sosyal medya hesaplarında yayımlanarak geniş halk kitlelerine ulaşmıştır. Bir kısmı da ozanların / âşıkların defterlerinde kayıtlıdır. Bu destanlardan 101 metnin seçilerek incelenmesi, kitabın ana amacıdır. Âşık Tarzı Türk Edebiyatında Kıbrıs Destanları adlı bu çalışma “Giriş”ten sonra üç ana bölüm, “Genel Değerlendirme ve Sonuç” ile “Kaynaklar”dan oluşmaktadır. Kitabın hazırlanmasında “Çanakkale Destanları” (2020) adlı kitabımızda uyguladığımız yöntemlerden yararlanılmıştır. “Giriş”te âşık sanatı ve edebiyatının geçmişten günümüze kadar belirgin özellikleri, toplum hayatındaki yeri ve önemi, sözlü tarih ve âşık edebiyatı ilişkilerine yansıyan Kıbrıs ve konuyla ilgili yaptığımız çalışmalardan söz edilmektedir. “Yapı Özellikleri Bakımından Bir İnceleme” başlıklı “Birinci Bölüm”de metinler beş ana başlık altında incelenmektedir: “1. Hece Ölçüsüne Bağlı Kalıplar”, “2. Nazım Birimi”, “3. Hane (Bent) Sayısı”, “4. Ayak Yapısı ve Ayak Çeşitleri”, “5. Kafiye Örgüsü ve Biçim Özellikleri”. “Destancı Ozanlar / Âşıklar” başlıklı “İkinci Bölüm”de, kitapta şiirleri bulunan halk şairi / âşıklar doğum yerlerine, doğum tarihlerine, adlarına, soyadlarına, mahlaslarına ve tahsil durumlarına göre değerlendirilmektedir. “Kıbrıs Destanları (Metinler)” başlıklı “Üçüncü Bölüm”de Kıbrıs konulu 101 destan metni bulunmaktadır. Bu metinler ayaklarına göre sıralanmakta, bu sıraya göre her metne bir numara verilmekte, metnin altında da şairin / âşığın mahlası (belirlenmişse adı soyadı) yazılmaktadır. Bu metinlerin bir kısmı sözlü kültür ortamları içinde tespit edilirken, bir kısmı elektronik kültür ortamlarından, bir kısmı da yazılı kültür ortamlarından elde edilmiştir. Elde edilen bilgilerin genel bir değerlendirmesine “Genel Değerlendirme ve Sonuç” kısmında yer verilmekte, yararlanılan yazılı kaynakların künyeleri –yazarların soyadları esas alınarak- “Kaynaklar” kısmında sıralanmaktadır.