Anadolu sahası Âşık Edebiyatında milliyetçilik, (Danışman. Prof. Dr. Bayram DURBİLMEZ)

Abstract

Milliyetçiliğin tanımı ve içeriği ile ilgili birçok tartışma söz konusudur. Bu tartışmaların en önemli sebebi ise milliyetçilik kavramının; çağın şartlarına, coğrafi özelliklere, siyasilerin politik düşüncelerine ve halkın toplumsal ihtiyaçlarına göre değişen ve gelişen bir kavram olmasından kaynaklanmaktadır. Milliyetçilik tanımları ve yorumları incelendiğinde milliyetçiliğin üç ana temel üzerinde durduğu görülmektedir. Bunlar; millî kimlik, millî birlik ve millî bağımsızlıktır. Bu üç ana unsurun temel özelliği ise birbirine bağlı olmalarıdır. Giriş ve üç bölümden oluşan bu çalışmanın amacı, Türk milletinin milliyetçilik anlayışı Anadolu sahasında yetişen âşıkların şiirleri üzerinde tespit edilmekte, sosyolojik ve milliyetçilik kuramlarına göre şiirler değerlendirilmektir. Ayrıca küreselleşme, teknoloji ve kitle iletişim araçlarının Türk milliyetçilik anlayışına etkisi âşıkların şiirleri üzerinden yorumlanmaktadır. Türk coğrafyası çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Âşıklık gelenekleri de bu geniş coğrafyanın tamamında farklı adlandırmalarla görülmektedir. Âşık Edebiyatı da başlangıçtan günümüze kadar çok geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bu nedenle çalışma, başlangıçtan günümüze kadar süre gelen Âşık Edebiyatı Anadolu sahası Cumhuriyet Dönemi olarak sınırlandırılmıştır. Çalışmada Cumhuriyet Dönemi’nde Anadolu’nun farklı coğrafi bölgelerinde yetişen âşıkların şiirleri üzerinde durulmaktadır. Bu çalışmada, “sistematik tahlil yöntemi” adı verilen metin merkezli inceleme yöntemi kullanılmaktadır. Çalışma, disinlinlerarası bir incelemedir. Çalışma, sosyolojik ve milliyetçilik kuramlar ile halk edebiyatı alanında yapılacak çalışmalara örnek teşkil etmektedir. Çalışmanın giriş kısmında kimlik / millȋ kimlik, ırk, millet, etnik / etnisite ve milliyetçilik kavramları tanımlanmakta ve Âşık Edebiyatı ile ilgili temel bilgiler aktarılmaktadır. Bu kavramlarla ilgili bilim insanlarının görüşlerine yer verilmektedir. Milliyetçilik, Türk milletinin milliyetçilik anlayışı ve milliyetçiliğin gelişim tarihi hakkında bilgi sunulmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde âşıkların şiirlerinde yer alan millî unsurlar sosyolojik kuramlara göre incelenmiştir. Şiirlerde tespit edilen kültür, dil, inanç, tarih, töre, bayram, vatan, askerlik, bayrak, millet, ahlak ve iktisatla ilgili millȋ unsurlar işlevselcilik kuramına göre ele alınmıştır. Tespit edilen politika, Türkçülük / Turancılık, ülkücülük, ırkçılık ve terörle ilgili millȋ unsurlar çatışma kuramına göre değerlendirilmiştir. Yine şiirlerde yer alan kızıl elma, bozkurt, Ergenekon, bayrak ve tarihî kimlikler simgesel etkileşimcilik kuramına göre incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde âşıkların şiirlerinde tespit edilen millȋ unsurlar milliyetçilik kuramlarına göre değerlendirilmektedir. Şiirlerde tespit edilen millȋ unsurlar ilkçi, modernist, etno-sembolizm ve banal milliyetçilik kuramlarına göre incelenmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümünde küreselleşme, teknoloji ve kitle iletişim araçlarının millî değerleri nasıl etkilediği şiirler üzerinden anlatılmaktadır. İncelenen şiirlerde söz konusu gelişmelerden Türk milliyetçilik anlayışını olumsuz etkileyen unsurlar üzerinde durulmaktadır. Sonuç bölümünde Anadolu sahasında yetişen Cumhuriyet Dönemi âşıklarının şiirlerinde yer alan millȋ unsurlardan örnekler verilerek sosyolojik ve milliyetçilik kuramlarına göre Türk milliyetçiliği değerlendirilmektedir. Türk milliyetçilik anlayışının sosyolojik ve milliyetçilik kuramlarından sadece biriyle açıklanamayacağı ortaya konulmaktadır. Küreselleşmenin, teknolojik ve kitle iletişim araçlarının âşıkların şiirlerine yansıyan Türk milliyetçiliğindeki olumsuz etkileri değerlendirilmektedir. Çalışmada âşık şiirlerinin; Türk milletinin kimliğini, karakterini, duygularını ve felsefesini yansıttığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda yararlanılan kaynakları içeren bir kaynakça bölümü yer almaktadır.