Abdulfettah el-Kâdî'nin hayatı, ilmî kişiliği ve el-Kırâât fî Nazari'l-Müsteşrikîn ve'l-Mülhidîn isimli kitabının tahlili

Abstract

Abdülfettâh b. Abdulğanî b. Muhammed el-Kâdî (ö. 1403/1982), Mısır'ın Buhayra eyaletinin başkenti olan Demenhur'da 1325/1907 yılında, Şaban ayının 25'inde dünyaya gelmiştir. Mısır'da yetişmiş önemli ilim adamlarından biridir. Kur'an ve kıraat alanında öne çıkmış ve kıraat alanında pek çok önemli eser kaleme almıştır. İslâmî ilimler yanında edebiyat türünde de istidatı olan bir özelliği haizdir. Goldziher'in Arapçaya tercüme edilen Mezâhibü't-Tefsîrü'l-İslâmî kitabını, Abdülfettâh el-Kâdî detaylı bir şekilde incelemeye almıştır. Bir müsteşrik olarak Goldziher hem Kur'an hakkında hem de kıraat konusunda birçok iddia ortaya atmıştır. el-Kâdî, onun bu önyargılı iddialarının sorgulanması gerektiğini söylemiş, asılsız olduğunun ilmî olarak ortaya konulması gerektiğini ortaya koymaya çalışmıştır. Bundan dolayı el-Kâdî, Goldziher'in iddialarına cevap vermek maksadıyla el-Kırâât fî Nazari'l-Müsteşrikîn ve'l-Mülhidîn adlı eseri kaleme almıştır. el-Kâdî, öncelikle Goldziher'in iddialarını bütün ayrıntılarıyla kolay, akıcı ve sade bir üslupla açıklama yoluna gitmiştir. O, üzerinde durmuş olduğu âyetleri ve hadisleri arka arkaya sıralamış, konunun anlaşılması için bol miktarda örnek zikretmiştir. Bilinen örnekler dışında farklı örnekler zikrederek konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaya çalışmıştır. Zikretmiş olduğu örneklerde var olan farklı okuyuşları irdelemiş, aynı zamanda örnekte geçen kelimenin hangi harf ve hareke ile okunduğunu da izah etmiştir. Abdülfettâh el-Kâdî'nin kitabında faydalanmış olduğu kaynaklar, konusuna göre değişkenlik göstermektedir. Hadis, tefsir ve kıraat konularında farklı âlimlerin bazı yerlerde isimlerine bazı yerlerde de eserlerine atıfta bulunmuştur. el-Kırâât fî Nazari'l-Müsteşrikîn ve'l-Mülhidîn isimli eser çerçevesinde Abdülfettâh el-Kâdî'nin hem kıraat birikimi hem de Goldziher'in iddialarına cevaplarının yansıtılmaya çalışıldığı bu çalışmada Abdülfettâh el-Kâdî'nin hayatı, ilmî seyehatleri, hocaları, talebeleri ve eserleri incelenerek Abdülfettâh el-Kâdî'nin kitabının değerlendirilmesi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Abdulfattâh b. Abd al-Ghanī b. Muhammad al-Qādī (d. 1403/1982) was born in Damanhur, the capital of Egypt's Bukhayra province, on the 25th of Sha'ban in 1325/1907. He is one of the important scholars who grew up in Egypt. He was prominent in the field of Qur'ān and qirāa and wrote many important works in the field of qirāa. In addition to Islamic sciences, he also has a talent in literature. Goldziher's book Sects of Islamic Tafsir was analysed in detail by Abdulfattāh alQādī. Goldziher, as an orientalist, made many claims both about the Qur'ān and qirāa. According to Abdulfattāh al-Qādī, he said that his prejudiced behaviour should be questioned and that these allegations should be scientifically demonstrated to be unfounded. Therefore, he wrote al-Qirāa fī nadhar al-mustashrikīn wa al-mulhidīn in order to respond to Goldziher's claims. al-Qādī has listed relevant verses and hadiths one after the other and has given many examples for the understanding of the subject. He analysed different readings in the examples he mentioned, and at the same time he explained with which letter and movement the word in the example was read. The sources that Abdulfattâh al-Qādī utilised in his book vary according to the subject matter. In the fields of hadith, tafsir and qirāa, he referred to the names of different scholars in some places and their works in others. In this study, in which both the qirāa knowledge of Abdulfattāh al-Qādī and his answers to Goldziher's claims are tried to be reflected within the framework of the work titled al-Qirāa fī nadhar al-mustashrikīn wa'l-mulhidîn, the life of Abdulfattāh al-Qādī, his teachers, his students, his works are examined and the evaluation of Abdulfattāh al-Qādī's book is tried to be revealed.