Attilâ İlhan'ın romanlarında anlatı tipolojisi

Abstract

Duygu, düşünce ve fikirlerin kişiden kişiye aktarılması iletişim ile mümkündür. Yazılı ve sözlü iletişim ile bir anlatı var olur ve nesilden nesile aktarılır. Anlatı, toplumlar arası bilgi, duygu, deneyim ve tecrübelerin aktarım aracıdır. Her toplum kendi düşünce dünyası ve kültür birikimi dâhilinde bu aktarım vazifesine katkıda bulunur. Anlatıların aktarım araçlarından biri olan edebî metinler ait olduğu kültürün ifade şekillerini yansıtır. Söylem olarak tanımlanan bu ifade şekli ancak anlatıcıyla var olur. Anlatı ve anlatıcı arasındaki bağa katkı sağlayan olay örgüsüyle birlikte söylem kavramı anlam kazanır. Gérard Genette 1972 yılında yazmış olduğu Anlatının Söylemi: Yöntem Hakkında Bir Deneme adlı eserinde anlatı, anlatıcı, olay örgüsü, zaman gibi kavramları söylem ışığında inceler. Kendi terminolojisini oluşturan Genette'in eseri, ilk olarak 1969 yılında Tzvetan Todorov tarafından kullanılan "anlatıbilim" kavramının inceleme alanına katkı sağlayarak temel yapı taşı olarak yerini alır ve hâlâ güncelliğini korur. Eserlerini kaleme alırken olaylara farklı perspektiflerden yaklaşan, anlatıdaki devingenliği ayakta tutmayı deneyen, dil ve üslubundaki yaratıcılıkla okuyucuyu kendisine çekmeyi başarmış bir yazar olan Attilâ İlhan'ın romanları Genette'in terminolojisine göre incelenmeyi mümkün kılar. Bu bağlamda İlhan'ın romanları, Genette'in anlatıbilim incelemeleri ışığında terminolojisine sadık kalınarak incelendi. Çalışmanın birinci bölümünde romanların vaka halkaları tespit edilerek başlangıç ve bitiş durumlarına dair değerlendirmelerde bulunuldu. Anlatı kipleri ve anlatı düzeyleri belirlenerek ilgili saptamalar yapıldı. Çalışmanın ikinci bölümünde ise anlatıcı türleri, anlatıcının görevleri, bakış açısı ve türleri, anlatıdaki zamansallık belirlenerek romanların kendi içindeki bağlantıları ortaya konuldu. Genette'in incelemeleri temele alınarak hazırlanan bu çalışmanın amacı edebî metnin çok yönlü okumalara açık olduğunu okuyucuya aktarmak, anlatıbilim ışığında farklı okumaların ve bakış açılarının mevcut olduğunu göstererek bilim dünyasına katkıda bulunmaktır.

Transmitting emotions, thoughts, and ideas from person to person is possible through communication. Narrative emerges through written and oral communication, and it is passed down from generation to generation. Narrative serves as a means of transferring knowledge, emotions, experiences, and expertise between societies. Each society contributes to this transmission task within its own realm of thought and cultural accumulation. Literary texts, which are one of the mediums for transmitting narratives, reflect the expressive forms of the culture they belong to. This form of expression, defined as discourse, only comes into existence through the narrator. The concept of discourse gains meaning in conjunction with the narrative structure that contributes to the connection between narrative and narrator. In his work titled "The Narrative Discourse: An Essay on Method," published in 1972, Gérard Genette examines concepts such as narrative, narrator, narrative structure, and time in the light of discourse. Genette's work, which establishes its own terminology, takes its place as a fundamental building block in the field of study of the concept of "narratology," first used by Tzvetan Todorov in 1969, and it still maintains its relevance. When crafting his works, Attilâ İlhan, a writer who approaches events from different perspectives, attempts to maintain the dynamism in the narrative, and successfully draws readers in with his creativity in language and style. İlhan's novels can be analyzed according to Genette's terminology. In this context, İlhan's novels were examined in accordance with Genette's narratology studies. In the first section of the study, the narrative segments of the novels were identified, and evaluations were made regarding their beginning and ending situations. Narrative modes and narrative levels were determined, and relevant observations were made. In the second section of the study, narrator types, narrator's functions, perspectives, and types, as well as narrative temporality, were determined to reveal the connections within the novels. The purpose of this study, prepared based on Genette's analyses, is to convey to the reader that literary texts are open to multifaceted readings, and to contribute to the world of science by demonstrating the existence of different interpretations and perspectives in light of narratology.