Develili Âşık Ali Çatak'ın hayatı, sosyokültürel çevresi, âşık edebiyatındaki yeri ve şiir sanatı (İnceleme-metin)

Abstract

Bu çalışmada Develili Âşık Ali Çatak'ın şiir sanatı incelenmiştir. Öncelikle âşığın hayatı, sosyokültürel çevresi geniş bir biçimde verilmeye çalışılmış, âşık edebiyatındaki yeri belirlenmiş ve değerlendirilmiştir. Daha sonra şiir sanatı üzerinde incelemelerde bulunulmuş yapı ve üslûp bakımından ayrıntılı bir inceleme meydana getirilmiştir. Âşığın şiir varlığı da ortaya konmuştur. Şiirlerin incelenmesinde "İstatistikli Çözümleme Yöntemi" ve "Sistematik Tahlil Yöntemi" kullanılmıştır. Şiirlerden elde edilen verilerin sayısal dökümü ortaya çıkarılarak bunlar tablolar üzerinden değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda âşığın 247 (Çeşitlenmelerle birlikte 261) şiiri ortaya konulmuştur. Âşık Ali Çatak'ın eldeki veriler ışığında Develi yöresinde Seyranî'den sonraki en güçlü âşık olduğu söylenebilir. Fakat bazı âşık edebiyatı gelenekleri bakımından zayıf kaldığı yönler de bulunmaktadır. Çalışmada bu durum da irdelenmiş ve Ali Çatak üzerinden Develi yöresi âşıklık geleneği hakkında da değerlendirmeler yapılmıştır. Ali Çatak aynı zamanda araştırmacı bir kimliğe sahiptir. Bu kimliğiyle de Türk halk bilimine katkılar sağlamıştır. Çatak'ın ülke genelinde adının duyulmasında bu yönünün, özellikle Seyranî üzerine yaptığı çalışmaların, rolü büyüktür. Ali Çatak aynı zamanda bitkiler, taşlar, toprak çeşitleri, doğa ve tabiat üzerine de araştırmalar yapmıştır. Halk hekimliği üzerinde çalışmalar yaptığı da bilinmektedir. Kam ve şamanların birden çok görevi üstlendiği ve âşıkların kökeninin de kam ve şamanlara kadar uzandığı göz önüne alınırsa Ali Çatak'ın bu özellikleri ve yönleri daha dikkat çekici hale gelmektedir. Develili Âşık Ali Çatak, yöresinin en başarılı aşığı ve Türk halk bilimine katkılar sağlayan bir araştırmacı olarak tanımlanabilir. Bu çalışma sonucunda Kayseri yöresi ve Develi yöresi âşık edebiyatını konu edinen araştırmalar başta olmak üzere âşık edebiyatı araştırmalarına, Türk halk edebiyatı alanına katkı sağlandığı düşünülmektedir.

In this study, the poetry of Develli Âşık Ali Çatak was examined. First of all, the life of the minstrel and his sociocultural environment have been tried to be given in detail, and his place in minstrel literature has been determined and evaluated. Later, studies were made on the art of poetry and a detailed analysis was made in terms of structure and style. The poetic existence of the minstrel has also been revealed. "Statistical Analysis Method" and "Systematic Analysis Method" were used in the analysis of the poems. The numerical breakdown of the data obtained from the poems was revealed and these were evaluated through tables. As a result of the study, 247 (261 with variations) poems of the minstrel were revealed. However, there are also aspects where it is weak in terms of some minstrel literature traditions. In the study, this situation was also examined and evaluations were made about the minstrel tradition of the Develi region through Ali Çatak. Ali Çatak also has a researcher identity. With this identity, he contributed to Turkish folklore. This aspect of Çatak, especially his studies on Seyranî, played a major role in making his name known throughout the country. Ali Çatak also conducted research on plants, stones, soil types, nature and nature. It is also known that he worked on folk medicine. Considering that kams and shamans undertake multiple tasks and that the origins of minstrels extend to kams and shamans, these features and aspects of Ali Çatak become more remarkable. Minstrel Ali Çatak from Develi can be defined as the most successful minstrel of his region and a researcher who contributed to Turkish folklore. As a result of this study, it is thought that it will contribute to minstrel literature research, especially the research on minstrel literature of Kayseri region and Develi region, and to the field of Turkish folk literature.