Nevşehir il merkezindeki Erken Cumhuriyet Dönemi eğitim yapıları (1923-1945)

Abstract

Eğitim alanında tek tip sistemden kademeli sisteme geçiş modernleşme yolunda atılan adımlardan biridir. Bu kademeli sistem insanların eğitim düzeyini belirleme açısından önem arz etmektedir. Toplumu sınıflandırma açısından ve ileri eğitim düzeyinde bireyin kendisini geliştirme fırsatı sunmuştur. Peki, bu kademelendirme sistemi nedir? Okuma yaşına gelmiş çocukların okula giderek eğitim-öğretim görmesi ile ilk olarak ilkokul, ortaokul, lise gibi sınıflandırmalar yapılarak batı tarzı eğitim modeli tercih edilmiştir. Okula giden çocuk sayısının fazla olması ile ek binalar tercih edilip, bunun yanında merkezlerde hem ilkokul, hem ortaokul olmak üzere iki ayrı bina inşaları söz konusudur. Cumhuriyetin ilanından sonra eğitimin yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte, Anadolu'nun her yerinde merkezden taşraya kadar bu ideolojinin taşınması, yeni okul kurumlarını Nevşehir özelinde değerlendirmek mümkündür. Maarif nazırlığınca, hem yerli hem de yabancı mimarlardan oluşan, İnşaat Dairesinde bölgenin durumuna uygun, geleneksel yapı malzemesi göz önünde tutularak, yapılacak binalar için belirli tip projeler oluşturulmuştur. Ülkenin her yerinde bu projeler baz alınarak binalar yapılmıştır. Erken Cumhuriyet Dönemi'nin mirası olarak günümüze kadar gelen bu kurumların, okullaşma uğraşları ve inşa sürecinde köy halkının desteğiyle yapılmaları, kamu kuruluşları bakımdan önem arz etmektedir. Yapılan bu çalışmada Nevşehir İl Merkez'inde Erken Cumhuriyet Dönemi'ni kapsayan 1923 ile 1945 yılları arasında inşa edilip günümüze kadar sağlam bir şekilde gelebilmiş toplam 10 eğitim yapısı tespit edilmiştir. Bu yapıların tarihlendirilmesi, plan ve cephe düzenlemeleri ele alınmıştır. Bugün hâlihazırda bulunan bu okulların birçoğu atıl durumda bırakılmış ya da başka bir yere yeni bir okul binasının inşa edilmesiyle terkedilmiş veya depo olarak kullanılmıştır.

The transition from a uniform system to a progressive system is one of the steps taken towards modernization in the field of education. This progressive system is significant in terms of determining individuals' educational levels. It provides an opportunity for classifying society and offers individuals the chance to enhance their skills at advanced education levels. So, what is this progressive system? Initially, children who reach the age of schooling receive primary education, followed by intermediate education and high school, based on a preference for a Western-style education model. Due to the high number of children attending school, additional buildings are preferred, and in some centers, separate buildings are constructed to accommodate both primary and intermediate schools. With the spread of education after the establishment of the Republic, it is possible to evaluate the dissemination of this ideology from the center to the outskirts throughout Anatolia, and specifically assess the new school institutions in Nevşehir. Under the Ministry of Education, specific standardized projects have been developed for the construction of these buildings, taking into account traditional building materials and involving both local and foreign architects in the Construction Department. These projects have served as a basis for the construction of buildings nationwide. The significance of these institutions, which have survived as a legacy of the Early Republican Period, lies in their establishment and construction processes, which have been supported by local communities in their efforts to promote education. In this study, a total of 10 educational structures that were constructed between 1923 and 1945, covering the Early Republican period in Nevşehir city center, and have managed to endure until the present day, have been identified. The dating, planning, and facade arrangements of these structures have been examined. Consequently, many of these existing schools have been left unused, abandoned, or repurposed as storage facilities due to the construction of new school buildings elsewhere.