19. yüzyıl âşık edebiyatı temsilcilerinin eserlerinde geçen ayet ve hadisler

Abstract

Türk halk edebiyatında önemli bir yere sahip olan âşık edebiyatı, XV. yüzyılda oluşmaya başlamış ve XVII. yüzyılda teşekkülünü tamamlamıştır. XIX. yüzyılda parlak bir dönem yaşayan âşıklık geleneği, bu yüzyılda güçlü temsilciler yetiştirmiştir. Kaynağı İslamiyet öncesine dayanan âşıklık geleneği, Anadolu'da tarikatların ortaya çıkmasıyla yaygınlaşan tasavvuftan etkilenmiştir. XIX. yüzyıl âşıkları eserlerinde kaynak olarak islami ilimlerden faydalanmışlardır. Bu yüzyılda yetişen âşıklar; şiirlerinde Kur'an-ı Kerim ve ayetlerinden, peygamber kıssalarından ve hadislerden bahsetmişlerdir. Bu dönemin âşıkları şiirlerinde savundukları düşünceyi ispatlamak için ayet ve hadisleri iktibasen, telmihen, aynen ya da mealen kullanma yoluna gitmişlerdir. Şiirlerde başta ilahi aşk olmak üzere yaratılış, sabır, tevekkül, zikir, peygamber kıssaları, ölüm, nefis gibi konular işlenmiştir. Çalışmamızda literatür taraması yapılmış ve araştırma konusu ile ilgili yazılı kaynaklar temin edilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yapılarak elde edilen veriler toplanmış ve içerik analizine tabi tutulmuştur. XIX. yüzyıl âşık edebiyatı temsilcilerinin eserlerinde geçen sure, ayet ve hadisler tespit edilmiş, şiirlerde kullanılan sure, ayet ve hadislerin açıklamaları verilmiştir. Şiirlerde kullanılan sure, ayet ve hadis sayıları da tespit edilerek ayetlerin ve hadislerin kullanılma nedenleri açıklanmıştır. Yapılan inceleme neticesinde XIX. yüzyılda yetişen âşıklar içerisinden otuz yedi âşık şiirlerinde ayet ve hadislere yer vermiştir. Bu yüzyılda yetişen âşıklar şiirlerinde yetmiş bir sure, yüz elli iki ayet ve yirmi iki hadis kullanmıştır. XIX. yüzyıl âşıkları şiirlerinde en çok A'raf suresi 172. ayet, Bakara suresi 31. ve 117. ayetler, Kehf suresi 65. ayet ve Zuhruf suresi 32. ayeti kullanmışlardır. Şiirlerde en çok kullanılan hadisler ise; Men arefe nefsehû fekad arefe rabbehu, Levlâke levlâk mâ halaktü'l-eflâk, Lâ fetâ illâ Ali la seyfe illâ Zülfikar ve Mûtû kable en temutu şeklindedir. XIX. yüzyıl âşık edebiyatı temsilcilerinin şiirlerinde Kur'an-ı Kerim ve ayetleri, hadisler konu olarak yer edinmiş ve bu dönem âşıkları anlatmak istedikleri düşünceyi ayet ve hadislerle desteklemişlerdir.

The Minstrel literature, occupying an important position in Turkish Folk Literature, started to set about 15th century. This literary tradition completed its formation in the 17th century. This Minstrel tradition which witnessed a brilliant period in the 19th century, brought up spirited representatives up during this period. The minstrel tradition whose principles are based on pre-islamic period was affected by Islamic mysticism widespreading in Anatolia with the emergence of religios sects. the 19th century minstrels made use of ıslamic wisdom as a resource in their pieces of writings. Overtaken in this century, the minstrels referred to the Quran and it's verses, prophet's parables, and the hadiths in their poetries. The minstrels of this period resorted to utilising Quran verses and hadiths as quatations, references, literally or in meaning so as to prove the notions they defend in their pieces of writings. The creation, patience, faith, tersanctus, parables of prophets, death, human soul and particularly divine love are discussed as a subject in the poetries. The main reason why this situation carries weight is the introduction to Islamic mysticism in the minstrel literature and the relation of some minstrels with religious sects. A literature scanning has been conducted and the written resources about the research topic have been provided. Being one of the qualitative research methods, document analysis has been carried out and the acquired data has been collected. Also, this data has been subjected to the content analysis. Addditionally, the suras, verses and the hadiths that are present in the 19th century Minstrel literature representatives poems have been identified and the explanations of these verses, suras and hadiths have been provided. The reasons of the verses and hadiths usage have been also explained by identifying the numbers of the suras, verses, and hadiths which are seen in the poems. According to the analysis, thirty seven of the minstrels who grew up in the nineteenth century gave a place to the verses an the hadiths. Growing up in this century, the minstrels used seventy one suras, one hundred fifty two verses and twenty two hadiths in total. The most commonly used suras are Ara'f – verse 172, Bakara – verse 31 and 117, Kehf – verse 65 and Zuhruf – verse 32. On the other hand, the most commonly used hadiths in the poems are Men arefe nefsehû fekad arefe rabbehû, Levlâke levlâk mâ halaktü'l-eflâk, Lâ feta illâ Ali lâ seyfe illâ Zülfikar, Mûtû kable en temûtû. Quran, verses and hadiths have been found in the poems of the nineteen century minstrel literature representatives. These minstrel supported the messages that they wanted to get across thanks to the verses and hadiths.