Irak, tarihi süreçte Türk kültürü ve edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Özellikle Selçuklular ve Osmanlılar döneminde önemli kültür ve sanat merkezlerinden biri olan Erbil, Türkmen nüfusunun günümüzde de yoğun olarak yaşadığı bir coğrafyadır. Irak-Erbil Türkmenlerinin sözlü kültür ürünlerinden masal, türkü, horyat, ağıt, ninni ve atasözlerini temel alan bu çalışma ile bu ürünlerin yaratım ve aktarım, içerik, şekil, yapı ve işlev özelliklerinin tespit ve tahlil edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda ilk olarak çalışma alanımız olan Erbil'in tarihî, coğrafî, demografik ve sosyal yapısı hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Sonraki bölümlerde, Erbil yöresi sözlü kültür ürünlerinin "tür" ve "kavram" çerçevesinde tanımları, Türkiye'de Irak yöresi sözlü kültür ürünleri üzerine yapılan çalışmalar ve bu türlerin özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Her bölümün sonunda Erbil yöresine ilişkin sözlü ve yazılı kaynaklardan derlenen metinlere yer verilmiştir. Söz konusu metinlerde, yörenin ağız özellikleri korunmuş olup, bazı kelimlerin anlamları dipnotta verilmiştir. Sonuç kısmında, çalışmanın diğer bölüm ve kısımlarından yapılan tespitler toplu olarak değerlendirilmiştir. Çalışma sözlü ve yazılı kaynaklarla tamamlanmıştır. Anahtar Kelimler: Erbil, masal, türkü, hoyrat, ağıt, ninni, atasözü
Iraq has important place in Turkish culture and literature in historical process. Erbil, which is one of the important cultural and art center in the periods of Seljukians and Ottoman, is now a geography where Turkmen inhabit intensely. It has been aimed in this study based on the stories, folk song, Turkmen's poem, elegy, lullaby and proverb from the Iraq-Erbil Turkmen' verbal cultural products to be detected and analyzed the creation and transfer, content, from, structure and function characteristics of these products. In this regard, first of all, the brief information has been given about the historical, gegraphical, demographica and social structure of Erbil, being our field of study. In the next chapters, it has been tried to present the definitions of these verbal cultural products in Erbil region pursuant the "type" and "notion", the stuies on Iraqi verbal cultural products carried out in Turkey and the characteristics of these types. The nexts collected from verbal and written sources concerning Erbil region have been included at the end of each chapter. The dialect of the region has been protected in the aforesaid texts and the meanings of some words have been given in the footnote. The detections made in the other chapters and parts of this study have been evaluated collectively in the conclusion chapter. The study has been completed whith the verbal and written references. Key Words: Erbil, story, folk song, Turkmen's poem, elegy, lullaby, proverb
