Amerikan perspektifinden 1957 krizine giden süreçte Suriye’de komünizmin yükselişi (1954-1957)

Abstract

Jeopolitik konumu itibariyle, son derece stratejik bir öneme sahip olan Suriye, tarih boyunca Ortadoğu’ya hâkim olmak isteyen büyük güçlerin mücadele alanı olmuştur. I. Dünya Savaşında da emperyalist devletlerin pazarlık konusu olan Suriye toprakları savaş sonunda Osmanlı’dan kopmuş, 1920 yılından 1946 yılına kadar sürecek olan Fransız mandasında devletleşme süreci başlamıştır. Fransız askeri birliklerinin Suriye’den 1946’da çekilmesiyle tam bağımsızlığını kazanan Suriye, uluslararası güçlerin mücadele alanı olmaktan kurtulamamıştır. İngiltere, Amerika ve Rusya gibi emperyalist güçler için, halkına bırakılamayacak kadar stratejik öneme sahip olan Suriye üzerinde yapılan mücadele siyasi istikrarsızlıklara neden olmuştur. Batı destekli darbeler döneminde oluşan istikrarsızlıklar, ülke genelinde sol eğilimli siyasi oluşumların giderek güç kazanmasına imkân tanımıştır. Batı Dünyası tarafından ülkelerinin yıllarca sömürülmesine karşı duyulan öfke neticesinde oluşan Batı karşıtlığı, bu oluşumların da işini kolaylaştırmıştır. 1954’te düzenlenen bir darbeyle Albay Edip Çiçekli yönetiminin son bulması, Suriye’de anayasal düzenin ve sivil siyasetin önünü açmıştır. Bu süreçte Batı karşıtlığıyla ön plana çıkan Baas Partisi ile sosyalist ve komünist partiler hızla güç kazanmışlardır. İç politikasında artan komünist faaliyetler yanında Suriye’nin dış politikada Ortadoğu’da ekinlik arayışında olan Sovyetler Birliği’ne yakınlaşması dikkat çekmiştir. 1954’ten sonra Suriye siyasetinde söz sahibi olan Nasyonal Sosyalist ideolojiden beslenen Baas Partisi’nin ülkedeki tüm sol gruplarla ve özelliklede Sovyetlerin etkisindeki Suriye Komünist Partisi ile olan iş birliği ve Bağdat Paktı’na bir tepki olarak Sovyetlerle yakın teması, Batı ülkelerini özelliklede Amerika’yı endişelendirmiştir. Soğuk savaş sürecinde Sovyetlerin Suriye ve Orta Doğu’ya olan ilgisinin ortaya çıkmasıyla bölgede Sovyet nüfuzuna zemin oluşturabilecek komünist hareketler Amerika tarafından yakından izlenmeye başlanmıştır. Yapmış olduğumuz bu çalışma ile bu bölgeyi yakın takibe alan Amerika’nın hariciye yazışmaları dikkate alınarak 1954 yılından itibaren, uluslararası bir krize dönüşen Sovyetlerin Suriye’ye yapacağı askeri ve ekonomik yardımların açıklandığı Ağustos 1957’ye kadar geçen sürede Suriye’deki komünist hareketlerin gelişmesine etki eden faktörler bütün boyutlarıyla değerlendirilecektir.